.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
65 Yaş ve Üzeri Bireylerin Afetlere Hazırlıklı Olma ve Öz Yeterlilik Durumlarının Değerlendirilmesi, Aksaray İli Örneği: Tanımlayıcı Araştırma
Evaluation of Disaster Preparedness and Self-Efficacy Status of Individuals Aged 65 and Above, Aksaray Province Example: A Descriptive Research
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2025;10(3):533-41
doi: 10.5336/healthsci.2024-105490
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Bu çalışmada, Aksaray'da ikamet eden 65 yaş ve üzeri bireylerin afetlere hazırlıklı olma durumları, öz yeterlilik düzeyleri ve afetlere hazırlıklı olma durumları ile ilişkili faktörler değerlendirilmiştir. Gereç ve Yöntemler: Çalışmada, Aksaray'da yaşayan 65 yaş ve üzeri 300 kişiden Mart-Kasım 2023 tarihleri arasında yüz yüze görüşme yöntemi ile veri toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak katılımcılar tarafından hazırlanan 3 bölümden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde afetlere hazırlığın farklı alanlarını (eşyaları sabitleme, afet çantası hazırlama vb.) yordayan bağımsız tahmin edicilerini değerlendirmek için lojistik regresyon analizleri yapılmıştır. Bulgular: Katılımcıların (n=300) %60,3'ü erkek, yaş ortalamaları 72,6'dır. Katılımcıların sadece 1/4'ü afetlere hazır olduğunu bildirmiştir. Afet ve acil durum çantası hazırlayanların oranı %20,3 iken, yaşadığı yerde yangın söndürücü tüp bulunduranların oranı sadece %12,3'tür. Yapılan lojistik regresyon analizine göre, öz yeterlilik puanı yüksek olan katılımcıların tüm alanlarda (eşyaları sabitleme, afet çantası hazırlama vb.) afetlere hazırlık düzeyleri daha yüksek bulunmuştur [Olasılık Oranı (Odds Ratio-OR): 1,3-1,5 arasında değişmekte]. Benzer şekilde afet bilgisini daha iyi olarak değerlendiren katılımcıların afet sonrası buluşma noktası belirleme dışındaki diğer tüm alanlarda hazırlık düzeyleri daha yüksek bulunmuştur (OR: 1,4-2,2 arasında değişmekte). Sonuç: Afetlere hazırlıkla ilgili tüm alanlarda yaşlı bireylerin hazırlık düzeyleri oldukça düşüktür. Kişilerin kendi beyanlarına göre afet bilgisi ile afetlere hazırlığa ilişkin öz yeterlilik afetlere hazırlığa ilişkin bağımlı değişkenleri belirleyen en önemli faktörler olmuştur. Afetlere karşı incinebilir bir grup olan yaşlı bireylerin afetlere karşı dayanıklılıklarının artırılması için eğitim ve farkındalık çalışmaların yanı sıra yaşlı bireylerin öz yeterliliklerine de odaklanarak etkili çalışmalar yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Afet; bireysel hazırlık; öz yeterlilik; yaşlı
Amaç: Bu çalışmada, Aksaray'da ikamet eden 65 yaş ve üzeri bireylerin afetlere hazırlıklı olma durumları, öz yeterlilik düzeyleri ve afetlere hazırlıklı olma durumları ile ilişkili faktörler değerlendirilmiştir. Gereç ve Yöntemler: Çalışmada, Aksaray'da yaşayan 65 yaş ve üzeri 300 kişiden Mart-Kasım 2023 tarihleri arasında yüz yüze görüşme yöntemi ile veri toplanmıştır. Veri toplama aracı olarak katılımcılar tarafından hazırlanan 3 bölümden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde afetlere hazırlığın farklı alanlarını (eşyaları sabitleme, afet çantası hazırlama vb.) yordayan bağımsız tahmin edicilerini değerlendirmek için lojistik regresyon analizleri yapılmıştır. Bulgular: Katılımcıların (n=300) %60,3'ü erkek, yaş ortalamaları 72,6'dır. Katılımcıların sadece 1/4'ü afetlere hazır olduğunu bildirmiştir. Afet ve acil durum çantası hazırlayanların oranı %20,3 iken, yaşadığı yerde yangın söndürücü tüp bulunduranların oranı sadece %12,3'tür. Yapılan lojistik regresyon analizine göre, öz yeterlilik puanı yüksek olan katılımcıların tüm alanlarda (eşyaları sabitleme, afet çantası hazırlama vb.) afetlere hazırlık düzeyleri daha yüksek bulunmuştur [Olasılık Oranı (Odds Ratio-OR): 1,3-1,5 arasında değişmekte]. Benzer şekilde afet bilgisini daha iyi olarak değerlendiren katılımcıların afet sonrası buluşma noktası belirleme dışındaki diğer tüm alanlarda hazırlık düzeyleri daha yüksek bulunmuştur (OR: 1,4-2,2 arasında değişmekte). Sonuç: Afetlere hazırlıkla ilgili tüm alanlarda yaşlı bireylerin hazırlık düzeyleri oldukça düşüktür. Kişilerin kendi beyanlarına göre afet bilgisi ile afetlere hazırlığa ilişkin öz yeterlilik afetlere hazırlığa ilişkin bağımlı değişkenleri belirleyen en önemli faktörler olmuştur. Afetlere karşı incinebilir bir grup olan yaşlı bireylerin afetlere karşı dayanıklılıklarının artırılması için eğitim ve farkındalık çalışmaların yanı sıra yaşlı bireylerin öz yeterliliklerine de odaklanarak etkili çalışmalar yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Afet; bireysel hazırlık; öz yeterlilik; yaşlı
ABSTRACT
Objective: The aim of this study is to evaluate the disaster preparedness, self-efficacy levels, and factors associated with disaster preparedness of individuals aged 65 and over living in Aksaray district. Material and Methods: In the study, data were collected from 300 individuals aged 65 and over living in Aksaray district via face-to-face interviews between March-November 2023. A 3-part questionnaire prepared by the researchers was used as the data collection tool. Logistic regression analyses were conducted to evaluate independent predictors of different areas of disaster preparedness (securing heavy items, preparing a disaster kit, etc.). Results: Among the participants (n=300), 60.3% were male, and the average age was 72.6 years. It was found that only a quarter of the participants selfreported they prepare for disasters. Specifically, 20.3% had prepared a disaster and emergency kit, while just 12.3% had a fire extinguisher at home. Logistic regression analysis showed that individuals with higher self-efficacy scores were more likely to be prepared for all disaster preparedness activities, [Odds Ratio (OR): ranging from 1.3-1.5]. Additionally, those who rated their disaster knowledge as better were more likely to be prepared for different disaster preparedness activities except determining a meeting point for post-disaster (OR: ranging from 1.4-2.2). Conclusion: The level of disaster preparedness is found to be quite low among elderly individuals. Selfreported disaster knowledge and disaster preparedness related self-efficacy were the most significant factors determining the disaster preparedness activities. In order to increase the resilience of elderly individuals, effective studies should be conducted by focusing on the self-efficacy of elderly individuals in addition to education and awareness studies.
Keywords: Disaster; individual preparedness; self-efficacy; elderly
Objective: The aim of this study is to evaluate the disaster preparedness, self-efficacy levels, and factors associated with disaster preparedness of individuals aged 65 and over living in Aksaray district. Material and Methods: In the study, data were collected from 300 individuals aged 65 and over living in Aksaray district via face-to-face interviews between March-November 2023. A 3-part questionnaire prepared by the researchers was used as the data collection tool. Logistic regression analyses were conducted to evaluate independent predictors of different areas of disaster preparedness (securing heavy items, preparing a disaster kit, etc.). Results: Among the participants (n=300), 60.3% were male, and the average age was 72.6 years. It was found that only a quarter of the participants selfreported they prepare for disasters. Specifically, 20.3% had prepared a disaster and emergency kit, while just 12.3% had a fire extinguisher at home. Logistic regression analysis showed that individuals with higher self-efficacy scores were more likely to be prepared for all disaster preparedness activities, [Odds Ratio (OR): ranging from 1.3-1.5]. Additionally, those who rated their disaster knowledge as better were more likely to be prepared for different disaster preparedness activities except determining a meeting point for post-disaster (OR: ranging from 1.4-2.2). Conclusion: The level of disaster preparedness is found to be quite low among elderly individuals. Selfreported disaster knowledge and disaster preparedness related self-efficacy were the most significant factors determining the disaster preparedness activities. In order to increase the resilience of elderly individuals, effective studies should be conducted by focusing on the self-efficacy of elderly individuals in addition to education and awareness studies.
Keywords: Disaster; individual preparedness; self-efficacy; elderly
REFERANSLAR:
- International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies [Internet]. What is a Disaster? ©2025 - IFRC [Cited: April 17, 2025]. Available from: [Link]
- Centre for Research on the Epidemiology of Disasters. 2023 Disaster in numbers. [Link]
- World Health Organization [Internet]. Ageing. © 2025 WHO [Cited: April 22, 2025]. Erişim linki [Link]
- Türkiye İstatistik Kurumu [İnternet]. İstatistiklerle Yaşlılar, 2024. ©2025 [Erişim Tarihi: 22 Nisan 2025]. Erişim linki: [Link]
- World Health Organization. Older persons in emergencies: an active ageing perspective. [Link]
- Bogdan E, Krueger R, Wright J, Woods K, Cottar S. Disaster awareness and preparedness among older adults in canada regarding floods, wildfires, and earthquakes. Int J Disaster Risk Sci, 2024;15:198-212. [Crossref]
- Duruel M, Avşar Arık I. Kırılganlık ve dirençlilik kesişiminde yaşlıların afet deneyimleri: Hatay örneğinde 6 Şubat 2023 depremleri [Disaster experiences of the elderly at the intersection of fragility and resilience: 6 February 2023 earthquakes in the case of Hatay]. PESA International Journal of Social Research. 2023;(9)2:103-20. [Crossref]
- Frankenberg E, Gillespie T, Preston S, Sikoki B, Thomas D. Mortality, the family and the Indian ocean tsunami. Econ J (London). 2011;121(554):F162-F182. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Adams V, Kaufman SR, van Hattum T, Moody S. Aging disaster: mortality, vulnerability, and long-term recovery among Katrina survivors. Med Anthropol. 2011;30(3):247-70. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Kaya E. Kahramanmaraş depremleri sonrası afetlere bireysel hazırlık düzeyi ve ilişkili faktörlerin incelenmesi [Examining personal disaster preparedness level and related factors after the kahramanmaraş earthquakes]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2024;(13)4:1942-55. [Crossref]
- Sun L, Guo J, Qi W. Earthquake attribution, risk perception, and self-efficacy: Tibetan Buddhism believers? preparedness motivation. Environmental Hazards. 2024;23(5):462-81. [Crossref] [PubMed]
- Ma C, Culhane DP, Bachman SS. Understanding the dynamic process of human behavior changes towards disaster preparedness: an application of the integrated TTM with SCT and PMT. Int J Disaster Risk Reduct. 2024;110:104606. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Glauberman G, Fontenot HB, Lim E. Predictors of emergency preparedness among parents in hawaii: a cross-sectional survey. Disaster Med Public Health Prep. 2024;18:e109. [PubMed]
- Bell SA, Singer D, Solway E, Kirch M, Kullgren J, Malani P. Predictors of emergency preparedness among older adults in the United States. Disaster Med Public Health Prep. 2021;15(5):624-30. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Cox K, Kim B. Race and income disparities in disaster preparedness in old age. J Gerontol Soc Work. 2018;61(7):719-34. [Crossref] [PubMed]
- Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı. İl afet risk azaltma planı. 2021 [Link]
- Loke AY, Lai CK, Fung OW. At-home disaster preparedness of elderly people in Hong Kong. Geriatr Gerontol Int. 2012;12(3):524-31. [PubMed]
- Hattori Y, Isowa T, Hiramatsu M, Kitagawa A, Tsujikawa M. Disaster preparedness of persons requiring special care ages 75 years and older living in areas at high risk of earthquake disasters: a cross-sectional study from the pacific coast region of Western Japan. Disaster Med Public Health Prep. 2021;15(4):469-77. [Crossref] [PubMed]
- Liao KM, Hu YJ. Factors influencing disaster preparedness behaviors of older adults. PLoS One. 2025;20(2):e0315617. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sri-On J, Vanichkulbodee A, Sinsuwan N, Rojsaengroeng R, Kamsom A, Liu SW. Disaster preparedness among Thai elderly emergency department patients: a survey of patients' perspective. BMC Emerg Med. 201923;19(1):58. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Atalay E. Afetlerde Yaşlıların Dirençliliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması [Doktora Tezi]. Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi; 2024. [Erişim tarihi: 20 Nisan 2025]. Erişim linki: [Link]
- Fernandez LS, Byard D, Lin CC, Benson S, Barbera JA. Frail elderly as disaster victims: emergency management strategies. Prehosp Disaster Med. 2002;17(2):67-74. [Crossref] [PubMed]
- Castañeda JV, Bronfman NC, Cisternas PC, Repetto PB. Understanding the culture of natural disaster preparedness: exploring the effect of experience and sociodemographic predictors. Natural Hazards. 2020:103:1881-904. [Crossref] [PubMed]
- Oral M, Yenel A, Oral E, Aydin N, Tuncay T. Earthquake experience and preparedness in Turkey. Disaster Prevention and Management. 2015;24(1):21-37. [Crossref]
- Kim Y, Kim MY. Factors affecting household disaster preparedness in South Korea. PLoS One. 2022;17(10):e0275540. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Killian TS, Moon ZK, McNeill C, Garrison B, Moxley S. Emergency preparedness of persons over 50 years old: further results from the health and retirement study. Disaster Med Public Health Prep. 2017;11(1):80-9. [PubMed]
- Rivera JD. Factors influencing preparedness self-efficacy among Hispanics and Latinos in the United States. Disaster Prevention and Management: An International Journal. 2022;31(4):475-90. [Crossref] [PubMed]
- Cherniack EP, Sandals L, Brooks L, Mintzer MJ. Trial of a survey instrument to establish the hurricane preparedness of and medical impact on a vulnerable, older population. Prehosp Disaster Med. 2008;23(3):242-9. [PubMed]
- Fatmah F. Effect of disaster training on knowledge regarding flood risk management amongst families with older people. Jamba. 2022;14(1):1262. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Matsuo Y, Hirano M. Effectiveness of disaster preparedness education in helping older people prevent isolation. Public Health Nurs. 2021;38(5):837-49. [Crossref] [PubMed]
- Najafi M, Ardalan A, Akbarisari A, Noorbala AA, Elmi H. Salient public beliefs underlying disaster preparedness behaviors: a theory-based qualitative study. Prehosp Disaster Med. 2017;32(2):124-33. [PubMed]
- Varol N. Doğal ve teknolojik afetler konusunda toplumun bilinçlendirilmesi ve ?AFEM?in? rolü. TMMOB Afet Sempozyumu; 5-7 Aralık 2007; Ankara. Ankara; 2007. p. 127-31.
- Kusumastuti RD, Arviansyah A, Nurmala N, Wibowo SS. Knowledge management and natural disaster preparedness: a systematic literature review and a case study of East Lombok, Indonesia. International journal of disaster risk reduction, 2021;58. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi