Amaç: Çalışmanın amacı annelerin çocukluk çağı aşılarına karşı tutumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve çocukluk çağı aşılarına karşı tutumu ile sağlık okuryazarlık düzeyi arasındaki ilişkisinin incelenmesidir. Gereç ve Yöntemler: Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı türde gerçekleştirilen araştırmanın örneklemini Ağustos-Aralık 2023 tarihleri arasında bir devlet hastanesinin çocuk polikliniklerine başvuran 0-13 yaş çocuğu olan 246 anne oluşturmuştur. Veriler Kişisel Bilgi Formu, Ebeveynlerin Çocukluk Çağı Aşılarına Yönelik Tutumları Ölçeği (EÇAYTÖ) ve Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (SOYÖ) ile toplanmış, tanımlayıcı istatistikler ve varyans analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular: EÇAYTÖ puan ortalaması 41,04±18,68 olup, aşı tereddüdü yoktur. SOYÖ puan ortalaması 51,89±12,56 olup, sağlık okuryazarlık düzeyi yüksektir. EÇAYTÖ'nün davranış alt boyutu ile SOYÖ toplam ve alt boyut puanları arasında negatif yönlü zayıf ilişki vardır. Eş eğitim durumu, çocuk sayısı, son çocuğun ve daha önceki çocukların aşılarını düzenli yaptırma durumu, aşı sonrası çocukta reaksiyon gelişme durumuna göre EÇAYTÖ'nün toplam ve alt boyut puanları arasında anlamlı fark saptanmıştır. Sonuç: Sağlık okuryazarlık düzeyi yüksek olan annelerin EÇAYTÖ davranış alt boyutu açısından aşıya yönelik tutumları olumludur. Bu bulgu sonucunda aşı tereddüdünü azaltmak için annelerin sağlık okuryazarlığının artırılmasına yönelik çalışmaların yapılması önerilir.
Anahtar Kelimeler: Aşılar; çocuk; tutum; sağlık okuryazarlığı; hemşirelik
Objective: The aim of the study was to determine the factors affecting the attitudes of mothers towards childhood vaccines and to examine the relationship between the attitudes towards childhood vaccines and the level of health literacy. Material and Methods: The sample of the descriptive and correlational study consisted of 246 mothers with children aged 0-13 years, who applied to the pediatric outpatient clinics of a state hospital between August and December 2023. Data were collected with the Personal Information Form, the Scale of Parents' Attitudes Towards Childhood Vaccines (PACV), the Health Literacy Scale (HLS), and evaluated with descriptive statistics and analysis of variance. Results: The mean score of the Attitudes Towards Childhood Vaccines Scale was 41.04±18.68 and there was no hesitation about vaccination. The mean score of the Health Literacy Scale was 51.89±12.56 and the level of health literacy was high. There is a weak negative relationship between the behavior sub-dimension of the Scale of Parents' Attitudes Towards Childhood Vaccines and the total and sub-dimension scores of the Health Literacy Scale. There was a significant difference between the total and sub-dimension scores of the Parents' Attitudes Towards Childhood Vaccines Scale according to spouse's education level, number of children, regular vaccination status of the last child and previous children, and development of reaction in the child after vaccination. Conclusion: Mothers with high levels of health literacy had positive attitudes towards vaccination in terms of the behavioral dimension of the Parents' Attitudes Towards Childhood Vaccines Scale. As a result of this finding, it is recommended that studies be conducted to increase the health literacy of mothers in order to reduce vaccine hesitancy.
Keywords: Vaccines; child; attitude; health literacy; nursing
- Argın V, Akalın D, Güngör S. Ebeveynlerin çocuklarına aşı uygulanmasına karşı düşünce ve tutumları: Kahramanmaraş örneği [Thought and attitudes of children?s parents towards vaccination of their children: the example of Kahramanmaraş]. Sağlık Akademisi̇ Dergisi. 2022;7(2):300-13. [Crossref]
- Kader Ç. Aşı karşıtlığı: aşı kararsızlığı ve aşı reddi [Anti-vaccination: vaccine hesitancy and refusal]. Estüdem Halk Sağlığı Dergisi. 2019;4(3):377-88. [Crossref]
- WHO [Internet]. Immunization coverage 2024. © 2025 WHO [Cited: May 25, 2024]. Available from: [Link]
- Aker AA. Aşı karşıtlığı [Vaccine refusal]. Toplum ve Hekim Dergisi. 2018;33(3):175-86. [Link]
- Bozkurt HB. Aşı reddine genel bir bakış ve literatürün gözden geçirilmesi [An overview of vaccine rejection and review of literature]. Kafkas J Med Dergisi. 2018;8(1):71-6. [Crossref]
- Maglione MA, Das L, Raaen L, Smith A, Chari R, Newberry S, et al. Safety of vaccines used for routine immunization of U.S. children: a systematic review. Pediatrics. 2014;134(2):325-37. [Crossref] [PubMed]
- Yüksel F, Kara Uzun A. Ebeveynlerin çocukluk çağı aşıları hakkındaki bilgi, davranış ve tutumları [Knowledge, behavior and attitude of parents? about childhood immunization]. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi. 2021;15(1):35-42. [Crossref]
- Sezen B, Göl İ. Ebeveynlerin çocukluk dönemi aşıları ile ilgili bilgi, tutum ve davranışlarının incelenmesi [The examination of parents' knowledge, attitudes and behaviors about childhood vaccinations]. Avrasya SBD. 2023;6(3):45-54. [Crossref]
- MacDonald NE; SAGE Working Group on Vaccine Hesitancy. Vaccine hesitancy: Definition, scope and determinants. Vaccine. 2015;33(34):4161-4. [Crossref] [PubMed]
- Gökoğlu AG. Kadınların sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlık davranışlarına ve çocuk sağlığına etkisi [The effect of women?s health literacy level on health behaviors and child health]. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi̇ Dergi̇si. 2021;6(2):132-48. [Link]
- Ertaş H, Göde A. Sağlık okuryazarlığı ile aşı karşıtlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi: üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma [Investigation of relationship between health literacy with anti-vaccine: a study on college students]. Journal of Academi̇c Value Studi̇es. 2021;7(1):1-14. [Crossref]
- Lorini C, Santomauro F, Donzellini M, Capecchi L, Bechini A, Boccalini S, et al. Health literacy and vaccination: a systematic review. Hum Vaccin Immunother. 2018;14(2):478-88. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Çevik C, Güneş S, Eser S, Eser E. Ebeveynlerin çocukluk aşılarına yönelik tutumları (PACV) ölçeğinin Türkçe sürümünün psikometrik özellikleri [Psychometric characteristics of Turkish version of parental attitudes towards childhood vaccines (PACV) scale]. Güncel Pediatri Dergisi. 2020;18(2):153-67. [Link]
- Ertuğrul B, Albayrak S. Ebeveynlerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin çocukluk dönemi aşılarına yönelik tutum ve davranışlarıyla ilişkisi [The relationship of parents? health literacy level with attitudes and behaviors towards childhood vaccines]. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2021;8(2):186-95. [Crossref]
- Dağlı E, Topkara FN. The effect of parents? health literacy level on the attitudes and behaviors of childhood vaccinations. BSJ Health Sci. 2023;6(1):47-56. [Crossref]
- Türkoğlu N, Kılıç D. Sağlık okuryazarlığı ölçeği̇?ni̇n Türkçeye uyarlanması: geçerlilik ve güvenilirlik çalışması [Adaptation of health literacy scale to Turkish: validity and reliability study]. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri̇ Dergisi̇. 2021;24(1):25-33. [Crossref]
- Gülcü S, Arslan S. Çocuklarda aşı uygulamaları: Güncel bir gözden geçirme [Vaccine application on children: a current review]. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2018;8(1):34-43.
- Soysal G, Akdur R. Investigating vaccine hesitancy and refusal among parents of children under five: a community-based study. The Journal of Current Pediatrics. 2022;20:339-48. [Crossref]
- Tahta E. 0-5 Yaş Arası Çocuğu Olan Ebeveynlerin Çocukluk Çağı Aşıları Hakkında Bilgi ve Tutumları [Uzmanlık tezi]. Denizli: Pamukkale Üniversitesi; 2023. [Link]
- UNICEF Türkiye [Internet]. Global childhood immunization levels stalled in 2023 leaving many without life-saving protection. © UNICEF [Cited: May 25, 2024]. Available from: [Link]
- Murhekar MV, Kamaraj P, Kanagasabai K, Elavarasu G, Rajasekar TD, Boopathi K, et al. Coverage of childhood vaccination among children aged 12-23 months, Tamil Nadu, 2015, India. Indian J Med Res. 2017;145(3):377-86. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Hazır E. 0-24 aylık bebek/çocukların ebeveynlerinin aşı red sıklığı ve nedenleri [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Okan Üniversitesi; 2018. [Link]
- Odabaş N, Kuzlu Ayyıldız T. Anne babaların çocukluk dönemi aşılarına yönelik bilgi ve uygulamalarının değerlendirilmesi [Evaluation of knowledge and practice of parents about childhood vaccines]. Med J West Black Sea. 2020;4(1):7-11. [Crossref]
- Giambi C, Fabiani M, D'Ancona F, Ferrara L, Fiacchini D, Gallo T, et al. Parental vaccine hesitancy in Italy - results from a national survey. Vaccine. 2018;36(6):779-87. [Crossref] [PubMed]
- Doğan G. Sağlık Okuryazarlığı, Tamamlayıcı Alternatif Tıbba Yaklaşım ve Bazı Sosyodemografik Özelliklerin Ebeveynlerin Çocukluk Çağı Aşılarına Yönelik Tutumları ile İlişkisi [Yüksek lisans tezi]. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi̇; 2021. [Link]
- Zhang H, Chen L, Huang Z, Li D, Tao Q, Zhang F. The effects of parent?s health literacy and health beliefs on vaccine hesitancy. Vaccine. 2023;41(13):2120-6. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Shen X, Wu X, Deng Z, Liu X, Zhu Y, Huang Y, et al. Analysis on vaccine hesitation and its associated factors among parents of preschool children in Songgang Street, Shenzhen. Sci Rep. 2022;12(1):9467. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Önen C, Üstündağ Öcal N. Parents? perspective on childhood vaccines and the correlation of vaccine hesitancy with health literacy. Progress in Nutrition. 2022;24(1):1-8. [Crossref]
- Sørensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al; HLS-EU Consortium. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). Eur J Public Health. 2015;25(6):1053-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Durusu Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray Ready N, Çakır B, Akalın HE. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. Ankara: Sağlık-Sen Yayınları; 2014.
- Alsuwaidi AR, Elbarazi I, Al-Hamad S, Aldhaheri R, Sheek-Hussein M, Narchi H. Vaccine hesitancy and its determinants among Arab parents: a cross-sectional survey in the United Arab Emirates. Hum Vaccin Immunother. 2020;16(12):3163-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Çevik C, Güneş S, Ersan İ, Özdemir A, Eser S. Balıkesir il merkezindeki iki asm bölgesindeki 0-14 yaş çocuğu olan ebeveynlerin aşı tereddüdü, aşıya ilişkin bilgi, tutum ve davranışları ve etkili faktörler. 3. Uluslararası 21. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi; 26-30 Kasım 2019; Antalya, Türkiye. p.1120-2. [Link]
- Johri M, Subramanian SV, Sylvestre MP, Dudeja S, Chandra D, Koné GK, et al. Association between maternal health literacy and child vaccination in India: a cross-sectional study. J Epidemiol Community Health. 2015;69(9):849-57. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Wang X, Zhou X, Leesa L, Mantwill S. The effect of vaccine literacy on parental trust and ıntention to vaccinate after a major vaccine scandal. J Health Commun. 2018;23(5):413-21. Erratum in: J Health Commun. 2018;23(5):503. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi