.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Antirezorptif Ajan Kullanan Hastalardaki Radyografik Bulgular: Retrospektif Değerlendirme: Kesitsel Çalışma
Radiographic Findings in Patients Using Antiresorptive Agents: Retrospective Assessment: Cross-Sectional Study
Turkiye Klinikleri J Dental Sci. 2022;28(1):41-51
doi: 10.5336/dentalsci.2021-83512
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: İlaçlara bağlı çene kemiği osteonekrozu (İÇKON), antirezorptif/ antianjiyogenik ajanların sebep olduğu ciddi problemlerden biridir. Bu çalışmanın amacı, İÇKON'nin panoramik radyografi görüntülerindeki bulguları değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Bu retrospektif çalışma, 3.079 hastaya ait veriler üzerinde yapılmıştır ve bu hastalardan 'bifosfonat' veya 'denosumab' grubu antirezorptif ilaç kullanan 40 hastaya ait panoramik radyografileri değerlendirilmiştir. İlacın adı, hangi amaçla kullanıldığı, kullanım şekli ve kullanım süresi kaydedilmiştir. Panoramik radyografi bulguları; osteolizis, kortikal kemik erozyonu, fokal/diffüz kemik sklerozu, sekestr lamina dura kalınlaşması, mandibular kanalın belirginleşmesi, persistan alveoler soket, periodontal aralıkta genişleme, patolojik fraktür olarak incelenmiştir. Bulgular: Radyografik bulguların 60 yaş üstü kadın hastalarda (%85) ve alt çene posterior bölgede daha fazla (%40,8) görüldüğü saptanmıştır. Başta osteolizis (%53,9) olmak üzere, kortikal kemik erozyonu (%36,8) ve periodontal aralıkta genişleme (%34,2) en çok belirlenen bulgulardır. İlaç kullanım süresiyle radyografik bulgu sayısı arasında pozitif yönlü, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmaktadır (p=0,000; p<0,05). Sekestr görülen olguların yaş ortalaması, görülmeyen olgulardan istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksektir (p=0,006; p<0,05). Sonuç: İÇKON'ye dair spesifik radyografik bulguların olmamasına rağmen, panoramik radyografi diş hekimine temel radyografik bulgular hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Diş hekimi, antirezorptif ajan kullanan hastaların radyolojik muayenesinde osteolizis, kortikal kemik erozyonu, periodontal aralıkta genişleme, kemik skleroz, persistan alveoler soket, lamina durada kalınlaşma, sekestr ve patolojik fraktür gibi bulgular var ise osteonekroz riskini göz önünde bulundurmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Antirezorptif ajan; bifosfonat; denosumab; çene osteonekrozu; panoramik radyografi
Amaç: İlaçlara bağlı çene kemiği osteonekrozu (İÇKON), antirezorptif/ antianjiyogenik ajanların sebep olduğu ciddi problemlerden biridir. Bu çalışmanın amacı, İÇKON'nin panoramik radyografi görüntülerindeki bulguları değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Bu retrospektif çalışma, 3.079 hastaya ait veriler üzerinde yapılmıştır ve bu hastalardan 'bifosfonat' veya 'denosumab' grubu antirezorptif ilaç kullanan 40 hastaya ait panoramik radyografileri değerlendirilmiştir. İlacın adı, hangi amaçla kullanıldığı, kullanım şekli ve kullanım süresi kaydedilmiştir. Panoramik radyografi bulguları; osteolizis, kortikal kemik erozyonu, fokal/diffüz kemik sklerozu, sekestr lamina dura kalınlaşması, mandibular kanalın belirginleşmesi, persistan alveoler soket, periodontal aralıkta genişleme, patolojik fraktür olarak incelenmiştir. Bulgular: Radyografik bulguların 60 yaş üstü kadın hastalarda (%85) ve alt çene posterior bölgede daha fazla (%40,8) görüldüğü saptanmıştır. Başta osteolizis (%53,9) olmak üzere, kortikal kemik erozyonu (%36,8) ve periodontal aralıkta genişleme (%34,2) en çok belirlenen bulgulardır. İlaç kullanım süresiyle radyografik bulgu sayısı arasında pozitif yönlü, orta düzeyde ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmaktadır (p=0,000; p<0,05). Sekestr görülen olguların yaş ortalaması, görülmeyen olgulardan istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksektir (p=0,006; p<0,05). Sonuç: İÇKON'ye dair spesifik radyografik bulguların olmamasına rağmen, panoramik radyografi diş hekimine temel radyografik bulgular hakkında değerli bilgiler sunmaktadır. Diş hekimi, antirezorptif ajan kullanan hastaların radyolojik muayenesinde osteolizis, kortikal kemik erozyonu, periodontal aralıkta genişleme, kemik skleroz, persistan alveoler soket, lamina durada kalınlaşma, sekestr ve patolojik fraktür gibi bulgular var ise osteonekroz riskini göz önünde bulundurmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Antirezorptif ajan; bifosfonat; denosumab; çene osteonekrozu; panoramik radyografi
ABSTRACT
Objective: Medication-related osteonecrosis of the jaws (MRONJ) is one of the serious problems caused by antiresorptive/antiangiogenic agents. The aim of the study is to evaluate the findings in the panoramic radiography of MRONJ. Material and Methods: This study was carried out on the data of 3079 patients and among these patients, panoramic radiographies of 40 patients using 'Bisphosphonate' or 'Denosumab' group antiresorptives were evaluated. The name, purpose of use, method of usage and duration of the drug used were recorded. Radiographic findings; osteolysis, cortical bone erosion, focal/diffuse bone sclerosis, sequestration, laminadura thickening, persisting alveolar sockets, periodontal space widening, pathological fracture. Results: Findings were found to be more common in female patients over 60 years of age (85%) and in the posterior region of the mandible (40.8%). Firstly osteolysis (53.9%), cortical bone erosion (36.8%), periodontal space widening (34.2%) are the most common findings. There was a positive, moderate and statistically significant relationship between the duration of drug use and the number of radiographic findings (p=0.000; p<0.05). The mean age of the cases with sequestration is statistically significantly higher than the cases with no seen (p=0.006; p<0.05). Conclusion: Although the radiographic findings of MRONJ is nonspecific, panoramic graphy provides valuable data to the dentist about basic radiographic findings. The dentist should consider the risk of osteonecrosis if there are radiographic findings osteolysis, cortical bone erosion, the periodontal space widening, focal/diffuse bone sclerosis, prominent mandibularcanal, persistent alveolar socket, lamina dura thickening, sequestration and pathological fracture in patients using antiresorptive agents.
Keywords: Antiresorptive agents; bisphosphonate; denosumab; jaw osteonecrosis; panoramic radiography
Objective: Medication-related osteonecrosis of the jaws (MRONJ) is one of the serious problems caused by antiresorptive/antiangiogenic agents. The aim of the study is to evaluate the findings in the panoramic radiography of MRONJ. Material and Methods: This study was carried out on the data of 3079 patients and among these patients, panoramic radiographies of 40 patients using 'Bisphosphonate' or 'Denosumab' group antiresorptives were evaluated. The name, purpose of use, method of usage and duration of the drug used were recorded. Radiographic findings; osteolysis, cortical bone erosion, focal/diffuse bone sclerosis, sequestration, laminadura thickening, persisting alveolar sockets, periodontal space widening, pathological fracture. Results: Findings were found to be more common in female patients over 60 years of age (85%) and in the posterior region of the mandible (40.8%). Firstly osteolysis (53.9%), cortical bone erosion (36.8%), periodontal space widening (34.2%) are the most common findings. There was a positive, moderate and statistically significant relationship between the duration of drug use and the number of radiographic findings (p=0.000; p<0.05). The mean age of the cases with sequestration is statistically significantly higher than the cases with no seen (p=0.006; p<0.05). Conclusion: Although the radiographic findings of MRONJ is nonspecific, panoramic graphy provides valuable data to the dentist about basic radiographic findings. The dentist should consider the risk of osteonecrosis if there are radiographic findings osteolysis, cortical bone erosion, the periodontal space widening, focal/diffuse bone sclerosis, prominent mandibularcanal, persistent alveolar socket, lamina dura thickening, sequestration and pathological fracture in patients using antiresorptive agents.
Keywords: Antiresorptive agents; bisphosphonate; denosumab; jaw osteonecrosis; panoramic radiography
REFERANSLAR:
- Chen JS, Sambrook PN. Antiresorptive therapies for osteoporosis: a clinical overview. Nat Rev Endocrinol. 2011;6;8(2):81-91. [Crossref] [PubMed]
- Thayer ML. Radiographic evidence of treatment with bisphosphonates. Br Dent J. 2017;222(7):507-10. [Crossref] [PubMed]
- Duygu Çapar G, Cabbar F, Yalçın GM, Özçakır-Tomruk C. İlaçlara bağlı çene kemiği osteonekrozu: derleme [Medication related jaw osteonecrosis: review]. J Dent Fac Atatürk Uni. 2015;13:118-29. [Link]
- Yazıcı T, Şentürk MF, Koçer G. İlaca bağlı olarak çene kemiklerinde görülen osteonekroz (Mronj) [Medication related osteonecrosis of the jaws (Mronj)] SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2017;8(2):50-7. [Crossref]
- Öztürk E, Saruhan N. İlaca bağlı olarak çene kemiklerinde görülen osteonekroz (Mronj) [Medication related osteonecrosis of the jaw (Mronj)]. J Biotechnol and Strategic Health Res. 2019;3(1):8-20. [Crossref]
- Cardoso CL, Barros CA, Curra C, Fernandes LM, Franzolin SO, Júnior JS, et al. Radiographic findings in patients with medication-related osteonecrosis of the Jaw. Int J Dent. 2017;2017:319 0301. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Hamadeh IS, Ngwa BA, Gong Y. Drug induced osteonecrosis of the jaw. Cancer Treat Rev. 2015;41(5):455-64. [Crossref] [PubMed]
- Rocha GC, Jaguar GC, Moreira CR, Neves EG, Fonseca FP, Pedreira EN. Radiographic evaluation of maxillofacial region in oncology patients treated with bisphosphonates. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol. 2012;114(5 Suppl):S19-25. [Crossref] [PubMed]
- Sipahi-Çalış A, Efeoğlu C, Sezer B, Koca H. Kanser hastalarında bifosfonata bağlı osteonekroz (BRONJ): retrospektif çalışma [Biphosphonate-related osteonecrosis (BRONJ) in cancer patients: retrospective study]. EÜ Dişhek Fak Derg. 2018; 39(1):32-8. [Crossref]
- Kıvrak A, Hakiki H, Çongara-Kıvrak T, Cambazoğlu M. Bifosfonat kullanımına bağlı mandibulada gelişen osteonekroz ve tedavi yaklaşımı: olgu sunumu [Osteonecrosis of the mandible releated to bisphosphonate: report of one case]. A.Ü. Diş Hek Fak Derg. 2017; 44(2):101-8. [Link]
- Ergün S, Güneri P, Koca H. Çene kemiklerinin yeni tehlikesi: bisfosfonatlar [A new threat for the jaws bones: bisphosphonate]. Cumhuriyet Üniv Diş Hek Fak Derg. 2008;11(2):134-9. [Link]
- Soğur E, Önem E, Baksı BG. Bisfosfanat kullanımına bağlı çene kemiğinde gelişen osteonekroz: etyoloji, risk faktörleri, tanı kriterleri ve tedavi alternatifleri [Bisphosphonate-associated osteonecrosis of the jaws: etiology, risk factors, diagnostic criteria, treatment alternatives]. Atatürk Üniv Diş Hek Fak Derg. 2012;22(1):83-95. [Link]
- Ruggiero SL, Dodson TB, Fantasia J, Goodday R, Aghaloo T, Mehrotra B, et al; American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons. American Association of Oral and Maxillofacial Surgeons position paper on medication-related osteonecrosis of the jaw--2014 update. J Oral Maxillofac Surg. 2014; 72(10):1938-56. Erratum in: J Oral Maxillofac Surg. 2015;73(7):1440. Erratum in: J Oral Maxillofac Surg. 2015; 73(9):1879. [Crossref] [PubMed]
- Koth VS, Figueiredo MA, Salum FG, Cherubini K. Interrelationship of clinical, radiographic and haematological features in patients under bisphosphonate therapy. Dentomaxillofac Radiol. 2017; 46(4):20160260. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Klingelhöffer C, Klingelhöffer M, Müller S, Ettl T, Wahlmann U. Can dental panoramic radiographic findings serve as indicators for the development of medication-related osteonecrosis of the jaw? Dentomaxillofac Radiol. 2016;45(5):20160065. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Phal PM, Myall RW, Assael LA, Weissman JL. Imaging findings of bisphosphonate-associated osteonecrosis of the jaws. AJNR Am J Neuroradiol. 2007;28(6):1139-45. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Onur ÖD, Sofuyev N. Çenelerde bifosfonat kullanımına bağlı gelişen osteonekrozdan korunma ve tedavi yöntemleri [Prevention and treatment methods from osteonecrosis due to the use of bisphosphonates in the jaws]. Dergi Bilimsel. 2011:62-8. [Link]
- Onur ÖD, Kurtuluş B, Çevik P. Bifosfonat kullanan hastalarda oral cerrahi uygulamalarda karşı- laşabilecek sorunlar ve tedavisi [Oral complications and treatments in patients receiving bisphosphonates]. İstanbul Üniv Diş Hek Fak Derg. 2009;43(3-4):113-22. [Link]
- Karaçelebi E, Öztürk M. Oral ve maksillofasial cerrahide bifosfonatlar ve bifosfonatla ilişkili çene osteonekrozu tedavisinde yeni yaklaşımlar [Bisp hosphonates and new treatment approachs of bisphosphonate related osteonecrosis of the jaws in oral and maxillofacial surgery]. ADO Klinik Bilimler Derg. 2012;5(4):1052-62. [Link]
- Kalra S, Jain V. Dental complications and management of patients on bisphosphonate therapy: a review article. J Oral Biol Craniofac Res. 2013;3(1):25-30. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Soydan SS, Veziroğlu-Şenel F, Araz K. Bifosfonata bağlı olarak çene kemiklerinde gelişen osteonekrozun patogenezi ve tedavisi [Pathogenesis and treatment of bisphosphonate induced osteonecrosis of the jaws]. Hacettepe Diş Hek Fak Derg. 2009;33(3):61-8. [Link]
- Yifat M, Hila E, Avraham H, Inchingolo F, Mortellaro C, Peleg O, et al. Histologic and radiographic characteristics of bone filler under bisphosphonates. J Craniofac Surg. 2019; 30(4):1085-8. [Crossref] [PubMed]
- Farzeen T, Mirza AA, Tauseef D, Mahar A. Bisphosphanates and the field dentistry. European J Gen Dent. 2014;3(1):11-6. [Crossref]
- American Dental Association Council on Scientific Affairs. Dental management of patients receiving oral bisphosphonate therapy: expert panel recommendations. J Am Dent Assoc. 2006;137(8):1144-50. [Crossref] [PubMed]
- Borromeo GL, Tsao CE, Darby IB, Ebeling PR. A review of the clinical implications of bisphosphonates in dentistry. Aust Dent J. 2011; 56(1):2-9. [Crossref] [PubMed]
- Balta O, Kurnaz R, Aytekin K, Aşçı M, Gedikbaş M, Bostan B. Dev hücreli kemik tümöründe denosumab tedavisinin yeri: literatürün gözden geçirilmesi [Denosumab therapy in giant cell bone tumor: review of literature]. Acta Oncologica Turcica. 2017;50(3):250-8. [Crossref]
- Devlin H, Greenwall-Cohen J, Benton J, Goodwin TL, Littlewood A, Horner K. Detecting the earliest radiological signs of bisphosphonate-related osteonecrosis. Br Dent J. 2018; 224(1):26-31. [Crossref] [PubMed]
- Treister N, Sheehy N, Bae EH, Friedland B, Lerman M, Woo S. Dental panoramic radiographic evaluation in bisphosphonate-associated osteonecrosis of the jaws. Oral Dis. 2009;15(1):88-92. [Crossref] [PubMed]
- Hutchinson M, O'Ryan F, Chavez V, Lathon PV, Sanchez G, Hatcher DC, et al. Radiographic findings in bisphosphonate-treated patients with stage 0 disease in the absence of bone exposure. J Oral Maxillofac Surg. 2010; 68(9):2232-40. [Crossref] [PubMed]
- Mücke T, Krestan CR, Mitchell DA, Kirschke JS, Wutzl A. Bisphosphonate and medication-related osteonecrosis of the jaw: a review. Semin Musculoskelet Radiol. 2016;20(3):305-14. [Crossref] [PubMed]
- Thumbigere-Math V, Sabino MC, Gopalakrishnan R, Huckabay S, Dudek AZ, Basu S, et al. Bisphosphonate-related osteonecrosis of the jaw: clinical features, risk factors, management, and treatment outcomes of 26 patients. J Oral Maxillofac Surg. 2009;67(9): 1904-13. [Crossref] [PubMed]
- Barngkgei I, Halboub E, Almashraqi A. Effect of bisphosphonate treatment on the jawbone: an exploratory study using periapical and panoramic radiographic evaluation. Oral Radiol. 2019;35(2):159-70. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi