.: ARAŞTIRMA
Helsinki Bildirgesi ve Tıbbi Araştırmalarda Plasebo Kullanımı: Bir Eleştirel Karşılaştırmalı Çalışma
The Declaration of Helsinki and the Use of Placebo in Medical Research: A Critical Comparative Study
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(3):274-82
doi: 10.5336/mdethic.2022-89472
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Helsinki Bildirgesi (HB), tıbbi araştırmalarda gözetilecek etik prensiplere dair temel dokümanlardan biri olagelmiştir. 1964'ten bugüne yedi kez revize ve 2002 ve 2004 tarihli açıklama notları ile iki kez tavzih edilmiştir. Fakat 2000'lerden itibaren bu değişiklikler, tıbbi araştırmalarda plasebo kullanımı konusunda sergilenen duruşa yönelik eleştiriler eşliğinde gerçekleşmiştir. Bu çalışmada, bu eleştirilerin nedenlerini ortaya koymak ve doğruluğunu sabit bulgulara göre tesis etmek amaçlanmıştır. Dünya Tabipler Birliğinin İnternet sitesinde bulunan tarihî ve güncel tüm orijinal İngilizce HB metinleri yeniden okunmuştur. Kontrollü tıbbi araştırmalarda kullanılabilecek kontrol mekanizmalarına, spesifik olarak da plasebo kullanımına dair ibareler saptanmış ve karşılaştırılmıştır. Revizyondan revizyona bu pasajlarda gerçekleşmiş olan değişiklikler tespit edilmiştir. Değişimin nedenleri tıp tarihi üzerinden açıklanmış, kabul edilebilirliği Beauchamp ve Childress tarafından kullanılagelmiş olan tıp etiği kavram, argüman ve metotları çerçevesinde tartışılmıştır. Tarih, revizyonlar sırasında kontrol mekanizmaları/plasebo kullanımı konusunda HB'ye önemli normatif eklentiler yapıldığını, bunların Amerika Birleşik Devletleri Sağlık Bakanlığı kurumları önderliğinde yürütülmüş olan usulsüz araştırmalara tepki olarak gerçekleştiğini göstermektedir. Ne var ki 2002 tarihli açıklama notu ile bir kırılma noktası yaşanmış ve yaklaşık kırk yıl boyunca korunmuş olan standart tedavi ile kontrol ilkesinden taviz verilmiştir. Bu tavizde yine nüfuzlu Amerikan kurumları etkili olmuştur. 2002 yılından, yani kaygan yamaca atılan bu ilk adımdan sonra, HB'de plasebo kullanımı konusunda giderek daha esnek bir tutum sergilendiği görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Helsinki Bildirgesi; insan denekler; klinik araştırmalar; plasebo kullanımı; tıbbi araştırmalar
Helsinki Bildirgesi (HB), tıbbi araştırmalarda gözetilecek etik prensiplere dair temel dokümanlardan biri olagelmiştir. 1964'ten bugüne yedi kez revize ve 2002 ve 2004 tarihli açıklama notları ile iki kez tavzih edilmiştir. Fakat 2000'lerden itibaren bu değişiklikler, tıbbi araştırmalarda plasebo kullanımı konusunda sergilenen duruşa yönelik eleştiriler eşliğinde gerçekleşmiştir. Bu çalışmada, bu eleştirilerin nedenlerini ortaya koymak ve doğruluğunu sabit bulgulara göre tesis etmek amaçlanmıştır. Dünya Tabipler Birliğinin İnternet sitesinde bulunan tarihî ve güncel tüm orijinal İngilizce HB metinleri yeniden okunmuştur. Kontrollü tıbbi araştırmalarda kullanılabilecek kontrol mekanizmalarına, spesifik olarak da plasebo kullanımına dair ibareler saptanmış ve karşılaştırılmıştır. Revizyondan revizyona bu pasajlarda gerçekleşmiş olan değişiklikler tespit edilmiştir. Değişimin nedenleri tıp tarihi üzerinden açıklanmış, kabul edilebilirliği Beauchamp ve Childress tarafından kullanılagelmiş olan tıp etiği kavram, argüman ve metotları çerçevesinde tartışılmıştır. Tarih, revizyonlar sırasında kontrol mekanizmaları/plasebo kullanımı konusunda HB'ye önemli normatif eklentiler yapıldığını, bunların Amerika Birleşik Devletleri Sağlık Bakanlığı kurumları önderliğinde yürütülmüş olan usulsüz araştırmalara tepki olarak gerçekleştiğini göstermektedir. Ne var ki 2002 tarihli açıklama notu ile bir kırılma noktası yaşanmış ve yaklaşık kırk yıl boyunca korunmuş olan standart tedavi ile kontrol ilkesinden taviz verilmiştir. Bu tavizde yine nüfuzlu Amerikan kurumları etkili olmuştur. 2002 yılından, yani kaygan yamaca atılan bu ilk adımdan sonra, HB'de plasebo kullanımı konusunda giderek daha esnek bir tutum sergilendiği görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Helsinki Bildirgesi; insan denekler; klinik araştırmalar; plasebo kullanımı; tıbbi araştırmalar
ABSTRACT
The Declaration of Helsinki (DoH) has been one of the fundamental documents on the ethical principles to govern medical research. Since 1964 it has undergone seven revisions and, with the notes in 2002 and 2004, two clarifications. Since the 2000s, however, such amendments have been accompanied by criticisms of the stance taken on the use of placebos in medical research. The present study aimed to demonstrate the reasons for these criticisms and establish their accuracy based on factual findings. All of the historical and current original DoH texts in English, available on the website of the World Medical Association, were reviewed. Statements on the possible control mechanisms for use in controlled medical research, specifically the use of placebos, were found and compared. The interrevision changes in these passages were identified. Reasons for them were explained in terms of medical history, while their acceptability was discussed with concepts, arguments and methods used by Beauchamp and Childress. History shows that during its revisions the DoH received critical normative specifications addressing control mechanisms/placebo use, in reaction to unethical research led by divisions of the United States Department of Health and Human Services. However, the 2002 note of clarification constituted a turning point marked by a compromise with the nearly four-decade principle of control with standard treatment, again under the influence of powerful American institutions. It is seen that the DoH policy regarding the use of placebos has been gradually relaxed since 2002, following this first step on the slippery slope.
Keywords: Declaration of Helsinki; human subjects; clinical research; placebo use; medical research
The Declaration of Helsinki (DoH) has been one of the fundamental documents on the ethical principles to govern medical research. Since 1964 it has undergone seven revisions and, with the notes in 2002 and 2004, two clarifications. Since the 2000s, however, such amendments have been accompanied by criticisms of the stance taken on the use of placebos in medical research. The present study aimed to demonstrate the reasons for these criticisms and establish their accuracy based on factual findings. All of the historical and current original DoH texts in English, available on the website of the World Medical Association, were reviewed. Statements on the possible control mechanisms for use in controlled medical research, specifically the use of placebos, were found and compared. The interrevision changes in these passages were identified. Reasons for them were explained in terms of medical history, while their acceptability was discussed with concepts, arguments and methods used by Beauchamp and Childress. History shows that during its revisions the DoH received critical normative specifications addressing control mechanisms/placebo use, in reaction to unethical research led by divisions of the United States Department of Health and Human Services. However, the 2002 note of clarification constituted a turning point marked by a compromise with the nearly four-decade principle of control with standard treatment, again under the influence of powerful American institutions. It is seen that the DoH policy regarding the use of placebos has been gradually relaxed since 2002, following this first step on the slippery slope.
Keywords: Declaration of Helsinki; human subjects; clinical research; placebo use; medical research
REFERANSLAR:
- National Archives Collection of World War II, War Crimes Records, Record Group 238. Records of the United States Nuernberg War Crimes Trials: United States of America v. Karl Brandt et al. (Case I) November 21, 1946-August 20, 1947. Washington: National Archives And Records Service General Services Administration; 1947. Cited: February 10, 2022. Available from: [Link]
- Schmidt U. Karl Brandt: The Nazi Doctor: Medicine and Power in the Third Reich. 1st ed. New York: Hambledon Continuum; 2007.
- Ertin H, Temel MK. İnsan üzerindeki deneyler ve ilgili etik-yasal metinler [Human experimentation and the relevant ethicolegal texts]. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Derg. 2016;21(3):223-34. [Crossref]
- The World Medical Association [Internet]. [Cited: February 10, 2022]. History: the story of the WMA. Available from: [Link]
- Faunce TA. Post-nuremberg: recession from the ideal. Pilgrims in Medicine: Conscience, Legalism and Human Rights. 1st ed. Leiden: Martinus Nijhoff Publishers; 2005. p.166-74. [Crossref] [PMC]
- Öztoprak ÜY, Ersoy M, Karahancı ON, Büken NÖ. Helsinki Bildirgesi'nin biyoetik ve biyopolitikalar bağlamında izini sürmek [In the context of bioethics and biopolitics with keeping track of the Helsinki Declaration]. J Clin Exp Invest. 2016;7(1):110-8. [Crossref]
- The World Medical Association [Internet]. [Cited: February 10, 2022]. WMA Declaration of Helsinki-Ethical Principles for Medical Research Involving Human Subjects. Available from: [Link]
- Beauchamp TL, Childress JF, eds. Temel MK, çevirmen. Biyomedikal Etik Prensipleri. 7. Baskı. İstanbul: BETİM; 2017. p.26-36, 45-8, 272-6, 512-8.
- Lind J. A Treatise of the Scurvy: Three Parts, Containing an Inquiry into the Nature, Causes, and Cure, of that Disease. Together with a Critical and Chronological View of What Has Been Published on the Subject. 3rd ed. Londra: S. Crowder; 1772.
- Meinert CL. Introduction. Clinical Trials: Design, Conduct, and Analysis. 1st ed. Oxford: Oxford University Press: 1986. p.3-10. [Crossref]
- Temel MK. Az gelişmiş ülkelerde klinik araştırmalar ve etik ihlaller: Nijerya Faz III antibiyotik deneyi örneği [Clinical trials in underdeveloped countries and ethical violations: the Nigerian case of a Phase III antibiotic trial]. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Derg. 2017;22(3):212-9. [Link]
- Barış M, Ertin H, Temel MK. Yirminci yüzyılın ikinci çeyreğinde bir tıbbi milat, bir askerî koz ve bir siyasi araç olarak penisilin [Penicillin as a medical milestone, a military trump, and a political tool in the second quarter of the twentieth century]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(2):173-87. [Crossref]
- Reverby SM. "Normal exposure" and inoculation syphilis: a PHS "Tuskegee" doctor in Guatemala, 1946-1948. J Policy Hist. 2011;23(1):6-28. [Crossref]
- Reverby SM. Ethical failures and history lessons: the U.S. Public Health Service research studies in Tuskegee and Guatemala. Public Health Rev. 2012;34(13):1-18. [Crossref]
- Rodriguez MA, García R. First, do no harm: the US sexually transmitted disease experiments in Guatemala. Am J Public Health. 2013;103(12):2122-6. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- The Federal Register. Department of Health, Education, and Welfare; Office of the Secretary; Protection of Human Subjects; Notice of Report for Public Comment. 1979;44(76):23191-7. Cited: February 10, 2022. Available from: [Link]
- Kumar NK. Informed consent: past and present. Perspect Clin Res. 2013;4(1):21-5. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Temel MK, Ertin H. HIV pozitif bireyin topluma entegrasyonu: Türkiye'de HIV/AIDS ve sosyoetik refleksiyonlar [Integration of HIV positive people to society: HIV/AIDS in Turkey and socioethical reflections]. Yeni Üroloji Derg. 2013;8(1):50-4. [Link]
- Temel MK. Gelmiş Geçmiş En Büyük Katil: 1918 "İspanyol" Gribi. 2. Baskı. İstanbul: BETİM; 2020.
- Connor EM, Sperling RS, Gelber R, Kiselev P, Scott G, O'Sullivan MJ, et al. Reduction of maternal-infant transmission of human immunodeficiency virus type 1 with zidovudine treatment. Pediatric AIDS Clinical Trials Group Protocol 076 Study Group. N Engl J Med. 1994;331(18):1173-80. [PubMed]
- Lurie P, Wolfe SM. Unethical trials of interventions to reduce perinatal transmission of the human immunodeficiency virus in developing countries. N Engl J Med. 1997;337(12):853-6. [Crossref] [PubMed]
- de Zulueta P. Randomised placebo-controlled trials and HIV-infected pregnant women in developing countries. Ethical imperialism or unethical exploitation? Bioethics. 2001;15(4):289-311. [Crossref] [PubMed]
- Botbol-Baum M. The shrinking of human rights: the controversial revision of the Helsinki Declaration. HIV Med. 2000;1(4):238-45. [Crossref] [PubMed]
- Public Citizen. Scientists seek to justify and continue unethical research by gutting international ethical guidelines. Cited: February 10, 2022. Available from: [Link]
- de Roy PG. Helsinki and the Declaration of Helsinki. World Med J. 2004;50(1):9-11. [Link]
- Emanuel EJ, Miller FG. The ethics of placebo-controlled trials--a middle ground. N Engl J Med. 2001;345(12):915-9. [Crossref] [PubMed]
- Temel MK. Antidepresan kullanım bozukluğu sorununa karşı bir normatif çözüm algoritması [A normative algorithm of solution for the problem of antidepressant use disorder]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(3):421-44. [Crossref]
- Dunlop BW, Banja J. A renewed, ethical defense of placebo-controlled trials of new treatments for major depression and anxiety disorders. J Med Ethics. 2009;35(6):384-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Wolinsky H. The battle of Helsinki: two troublesome paragraphs in the Declaration of Helsinki are causing a furore over medical research ethics. EMBO Rep. 2006;7(7):670-2. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Emanuel EJ. Reconsidering the Declaration of Helsinki. Lancet. 2013;381(9877):1532-3. [Crossref] [PubMed]
- The Federal Register. Department of Health and Human Services; Food and Drug Administration. 21 CFR Part 312 (Docket No. 2004N-0018). Human Subject Protection; Foreign Clinical Studies Not Conducted Under an Investigational New Drug Application. 2008;73(82):22800-16. Cited: February 10, 2022. Available from: [Link]
- Kimmelman J, Weijer C, Meslin EM. Helsinki discords: FDA, ethics, and international drug trials. Lancet. 2009;373(9657):13-4. [Crossref] [PubMed]
- The Official Journal of the European Communities (May 1, 2001; L121:34-44). Directive 2001/20/EC of the European Parliament and of the Council of 4 April 2001 on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the member states relating to the implementation of good clinical practice in the conduct of clinical trials on medicinal products for human use. Cited: February 10, 2022. Available from: [Link]
- The Official journal of the European Union (April 9, 2005;L91:13-9). Commission Directive 2005/28/EC of 8 April 2005 laying down principles and detailed guidelines for good clinical practice as regards investigational medicinal products for human use, as well as the requirements for authorisation of the manufacturing or importation of such products. Cited: February 10, 2022. Available from: [Link]
- Ertin H, Temel MK, Metin S, Karaman İ. Chakrabarty, moore ve insan genleri BRCA1/2: ABD'de gen patentlerinin hukukî geçmişi, Avrupa Birliği ve Türkiye'deki düzenlemeler ve bir biyoetik değerlendirme [Chakrabarty, moore, and the human genes BRCA1/2: THE legal history of genetic patenting in the us, the regulations in the European union and Turkey, and a bioethical assessment]. Tıp Hukuku Derg. 2021;10(20):205-42. [Link]
.: İşlem Listesi