.: DERLEME
Moral Intelligence in Prehospital Emergency Health Services: Traditional Review
Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Ahlaki Zekâ: Geleneksel Derleme
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(3):354-62
doi: 10.5336/mdethic.2022-88584
Makale Dili: EN
Tam Metin
ABSTRACT
Prehospital emergency health services is one of the important links of the emergency health system chain that are critical for life saving and disability prevention goals. Due to its unpredictable environment-patient profile and its compelling nature to health professionals, fast and accurate decisions should be taken in favor of patients who demand this service in prehospital health services. Ethical problems are frequently encountered in the prehospital fields due to unusual situations in service delivery. Health professionals in this field need to have high ethical sensitivity in order to quickly identify and solve the ethical problems that they encounter. Ethical sensitivity, understood as an individual's ability to identify and attach importance to moral problems when they arise, is often recognized as a key competence and a prerequisite for ethical behavior in professional life. The usage of moral intelligence, which is a significant skill in the realization of ethical sensitivity, is of great importance. Moral intelligence, recently recognized concept in the field of health, consists of several interrelated parameters. It is known that the individuals with high moral intelligence levels exhibit more ethical behaviors. In this study, it is aimed to emphasize the significance of the concept of moral intelligence for the health professionals in the delivery of prehospital emergency health services. It is thought that the operationalization of moral intelligence parameters by health professionals in prehospital emergency health services will positively affect patient-employee interaction and service quality.
Keywords: Moral intelligence; prehospital emergency health; ethical sensitivity; professional ethics
Prehospital emergency health services is one of the important links of the emergency health system chain that are critical for life saving and disability prevention goals. Due to its unpredictable environment-patient profile and its compelling nature to health professionals, fast and accurate decisions should be taken in favor of patients who demand this service in prehospital health services. Ethical problems are frequently encountered in the prehospital fields due to unusual situations in service delivery. Health professionals in this field need to have high ethical sensitivity in order to quickly identify and solve the ethical problems that they encounter. Ethical sensitivity, understood as an individual's ability to identify and attach importance to moral problems when they arise, is often recognized as a key competence and a prerequisite for ethical behavior in professional life. The usage of moral intelligence, which is a significant skill in the realization of ethical sensitivity, is of great importance. Moral intelligence, recently recognized concept in the field of health, consists of several interrelated parameters. It is known that the individuals with high moral intelligence levels exhibit more ethical behaviors. In this study, it is aimed to emphasize the significance of the concept of moral intelligence for the health professionals in the delivery of prehospital emergency health services. It is thought that the operationalization of moral intelligence parameters by health professionals in prehospital emergency health services will positively affect patient-employee interaction and service quality.
Keywords: Moral intelligence; prehospital emergency health; ethical sensitivity; professional ethics
ÖZET
Acil sağlık sistemi zincirinin halkalarından birini oluşturan hastane öncesi acil sağlık hizmetleri, yaşam kurtarma ve sakatlığı önleme hedefleri bakımından tartışılmaz bir öneme sahiptir. Öngörülemeyen ortam-hasta profiline sahip olması ve sağlık profesyonellerini zorlayıcı yapısı nedeniyle hastane öncesi sağlık hizmetlerinde bu hizmeti talep edenlerin lehine hızlı ve doğru kararlar alınması gerekmektedir. Hizmet sunumunda olağan dışı durumlar yaşanması nedeniyle hastane öncesi alanda etik sorunlarla sık karşılaşılmaktadır. Alandaki profesyonellerin, karşılaştıkları etik sorunları hızla tanımlayarak çözüme ulaştırabilmeleri için yüksek etik duyarlılığa sahip olmaları gerekir. Bireyin ahlaki sorunlar ortaya çıktığı zaman bunları belirleme ve önem atfetme yeteneği olarak anlaşılan etik duyarlılık, genellikle profesyonel yaşamda kilit bir yeterlilik ve etik davranışın bir ön koşulu olarak kabul edilmektedir. Etik duyarlılığın yaşama geçirilmesinde önemli bir beceri olan ahlaki zekânın kullanılması büyük bir öneme sahiptir. Sağlık alanında yeni farkına varılmış bir kavram olan ahlaki zekâ birbiriyle bağlantılı çeşitli parametrelerden oluşmaktadır. Ahlaki zekâ düzeyleri yüksek olan bireylerin daha fazla etik davranışlar sergilediği bilinmektedir. Bu çalışmada, ahlaki zekâ kavramının hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin sunumunda sağlık profesyonelleri için öneminin vurgulanması amaçlanmıştır. Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde ahlaki zekâ parametrelerinin sağlık profesyonelleri tarafından işler hâle getirilmesinin hasta-çalışan etkileşimini ve hizmet kalitesini olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ahlaki zekâ; hastane öncesi acil sağlık; etik duyarlılık; meslek etiği
Acil sağlık sistemi zincirinin halkalarından birini oluşturan hastane öncesi acil sağlık hizmetleri, yaşam kurtarma ve sakatlığı önleme hedefleri bakımından tartışılmaz bir öneme sahiptir. Öngörülemeyen ortam-hasta profiline sahip olması ve sağlık profesyonellerini zorlayıcı yapısı nedeniyle hastane öncesi sağlık hizmetlerinde bu hizmeti talep edenlerin lehine hızlı ve doğru kararlar alınması gerekmektedir. Hizmet sunumunda olağan dışı durumlar yaşanması nedeniyle hastane öncesi alanda etik sorunlarla sık karşılaşılmaktadır. Alandaki profesyonellerin, karşılaştıkları etik sorunları hızla tanımlayarak çözüme ulaştırabilmeleri için yüksek etik duyarlılığa sahip olmaları gerekir. Bireyin ahlaki sorunlar ortaya çıktığı zaman bunları belirleme ve önem atfetme yeteneği olarak anlaşılan etik duyarlılık, genellikle profesyonel yaşamda kilit bir yeterlilik ve etik davranışın bir ön koşulu olarak kabul edilmektedir. Etik duyarlılığın yaşama geçirilmesinde önemli bir beceri olan ahlaki zekânın kullanılması büyük bir öneme sahiptir. Sağlık alanında yeni farkına varılmış bir kavram olan ahlaki zekâ birbiriyle bağlantılı çeşitli parametrelerden oluşmaktadır. Ahlaki zekâ düzeyleri yüksek olan bireylerin daha fazla etik davranışlar sergilediği bilinmektedir. Bu çalışmada, ahlaki zekâ kavramının hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinin sunumunda sağlık profesyonelleri için öneminin vurgulanması amaçlanmıştır. Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde ahlaki zekâ parametrelerinin sağlık profesyonelleri tarafından işler hâle getirilmesinin hasta-çalışan etkileşimini ve hizmet kalitesini olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Ahlaki zekâ; hastane öncesi acil sağlık; etik duyarlılık; meslek etiği
REFERANSLAR:
- Sahin Yilmaz S, Iyigun E. Validity and reliability of a Turkish version of the modified moral sensitivity questionnaire for student nurses. Ethics & Behavior. 2015;25(4):351-9. [Crossref]
- Resmî Gazete (11.05.2000, Sayı: 24046) sayılı Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği; 2000. Erişim tarihi: 28 Ocak 2022. Erişim linki: [Link]
- Aslan Ş, Güzel Ş. Türkiye'deki hastane öncesi acil sağlık hizmetleri [Pre-hospital emergency health services in Turkey]. International Journal of Social Humanities Sciences Research. 2018:5(31):4995-5002. [Crossref]
- Karcıoğlu Ö. Ülkemizde acil tıp [Emergency medicine in Turkey]. Journal of ADEM. 2020:1(1):19-31. [Link]
- Erbay H. Hastane öncesi acil tıpta hastanın müdahaleyi reddetmesi: kuramsal değerlendirme ve bir alan çalışması [Doktora tezi]. Adana: Çukurova Üniversitesi; 2012. [Erişim tarihi: 30 Ocak 2022]. Erişim linki: [Link]
- Şimşek P, Günaydın M, Gündüz A. Hastane öncesi acil sağlık hizmetleri: Türkiye örneği [Pre-hospital emergency health services: the case of Turkiye]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019:8(1):120-7. [Link]
- Tözün M, Ünsal A, Arberk K. Eskişehir ilinin 2008 yılı 112 acil yardım ve kurtarma istasyonlarına yapılan çağrıların incelenmesi [Investigation of the calls to 112 emergency and rescue station of Eskisehir province in 2008]. Düzce Tıp Dergisi. 2012:14(3):54-7. [Link]
- Kaba H, Elçioğlu Ö. Acil sağlık hizmetlerinin tarihsel gelişimi sürecinde ilk ve acil yardım teknikerliği ve acil tıp teknisyenliği mesleklerinin ortaya çıkışı ve gelişimi [Rise and development of the first and emergency aid technician and emergency medical technician professions' process at the historical development of the emergency health services: review]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2013;21(3):127-35. [Link]
- Erbay H. Some ethical issues in prehospital emergency medicine. Turk J Emerg Med. 2016;14(4):193-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Koskimies EM, Koskenniemi J, Leino-Kilpi H. Patient's informational privacy in prehospital emergency care: paramedics' perspective. Nurs Ethics. 2020;27(1):53-66. [Crossref] [PubMed]
- Gökçeoğlu Mandal F. Hastane öncesi acil bakım profesyonellerinin mahremiyete ilişkin görüşleri: Adana ili ölçeğinde bir çalışma [Yüksek lisans tezi]. Adana: Çukurova Üniversitesi; 2020. [Erişim tarihi: 24 Ocak 2022]. Erişim linki: [Link]
- Pakdemirli A. Hastane öncesi resüsitasyonda ölüm kararı ve etik [Pre-hospital death decision in resuscitation and ethics]. Hastane Öncesi Dergisi. 2018:3(2):75-80. [Link]
- Erbay H. Herding cats: ethics in prehospital triage. Signa Vitae. 2022:18(1):15-22. [Crossref]
- Hekim S. Sağlık çalışanlarının örgütsel adalet algıları ile etik duyarlılıkları arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Sakarya: Sakarya Üniversitesi; 2019. [Erişim tarihi: 24 Ocak 2022]. Erişim linki: [Link]
- Elçigil A. Pediatrik palyatif bakım hemşiresinin karşılaşabileceği etik ikilemler [Ethical dilemmas which is faced by pediatric palliative care nurse: review]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2011:19(3):196-203. [Link]
- Bremer A, Holmberg M. Ethical conflicts in patient relationships: experiences of ambulance nursing students. Nurs Ethics. 2020;27(4):946-59. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Tosun H. Sağlık bakımı uygulamalarında deneyimlenen etik ikilemlere karşı hekim ve hemşirelerin duyarlılıklarının belirlenmesi [Doktora tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2005. [Erişim tarihi: 20 Ocak 2022]. Erişim linki: [Link]
- Kiranli S, İlğan A. Eğitim örgütlerinde karar verme sürecinde etik [Ethics in the process of decision making in educational organizations]. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2020;8(14):150-62. [Link]
- Berggren I, Bégat I, Severinsson E. Australian clinical nurse supervisors' ethical decision-making style. Nurs Health Sci. 2002;4(1-2):15-23. [Crossref] [PubMed]
- Aydın İP. Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik. 7. Baskı. Ankara: Pegem Akademi; 2016.
- Arslantaş H. Ruh sağlığı ve psikiyatri hemşireliğinde etik konular, kodlar ve standartlar [Ethical issues, codes, and standards in mental health and psychiatric nursing]. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2015:6(1);47-56. [Link]
- Filizöz B, Mesci G, Aşcı A, Bağcıvan E. Hemşirelerde etik duyarlılık: Sivas ili merkez kamu hastanelerinde bir araştırma [Nurses' ethical sensitivity: research on central public hospitals in Sivas province]. İş Ahlakı Dergisi. 2015;8(1):56-66. [Link]
- Özlem M. Etik eğitim programının hemşirelerin etik karar verebilme düzeyine etkisi [Yüksek lisans tezi]. İzmir: İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi; 2016. [Erişim tarihi: 20 Ocak 2022]. Erişim linki: [Link]
- Gül Ş, Duru Aşiret G, Bayrak Kahraman B, Nevrez N, Örnek Büken N. Etik dersi alan ve almayan hemşirelik öğrencilerinin etik karar verebilme düzeylerinin incelenmesi [Investigating ethical decision-making levels of nursing students who did and did not take ethics courses]. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2013;15(1):23-31. [Link]
- Lützén K, Blom T, Ewalds-Kvist B, Winch S. Moral stress, moral climate and moral sensitivity among psychiatric professionals. Nurs Ethics. 2010;17(2):213-24. [Crossref] [PubMed]
- Tosun H. Sağlık bakım uygulamalarında etik duyarlılık [Ethical sensitivity in health care practices]. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi. 2021:3(1):101-4. [Crossref]
- Öztürk H. Sağlık hizmetlerinin sunumunda ahlâki zekânın ölçülmesine yönelik ölçek çalışması [Doktora tezi]. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi; 2017. [Erişim tarihi: 20 Ocak 2022]. Erişim linki: [Link]
- Kul B. Yönetimde Etik Zekâ ve Etik Yeterlilik. 1. Baskı. Anakara: İksad Yayınevi; 2021. [Link]
- Sak U. Zekâ ve gelişimi. Bayrak C, editör. Eğitim Psikolojisi. 1. Baskı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları; 2016. p.102-25.
- Altan MZ. Eğitim, çoklu zekâ kuramı ve çoklu zekâ kuramında onuncu boyut: ahlâkî zekâ [Education, the theoryof multiple intelligencesand the 10th dimension in the theory of multiple intelligences: moral intelligence]. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2011;22(1):137-44. [Link]
- Öztürk H, Şaylıgil Ö. Ahlaki zekâ: sağlık hizmetlerinin sunumunda yeni bir kavram [Moral intelligence: a new concept in offering healthcare services]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(1):110-21. [Crossref]
- Yakut S, Yakut İ. Yakut-Ahlâkî Zekâ Ölçeği [Yakut-Moral Intelligence Scale]. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2021;14(76):836-42. [Link]
- Borba M. Building Moral Intelligence: The Seven Essential Virtues That Teach Kids To Do The Right Thing. Vol. 192. 1st ed. San Francisco: Jossey-Bass; 2001.
- Lennick D, Kiel F. Moral Intelligence: Enhancing Business Performance and Leadership Success. 1st ed. NJ, United States: Pearson Prentice Hall; 2005.
- Bhagyalakshmy R. Influence of moral ıntelligence on certain cognitive affectivevariables of student teachers of primary level, Mahatma Gandhi University, Kotteyam. 2014. Cited: September 8, 2021. Available from: [Link]
- Khampa D. Development and standardization of moral intelligence scale. International Journal of Indian Psychology. 2019;7(4):657-65. [Link]
- Ozturk H, Sayligil O, Yildiz Z. Evaluation of moral intelligence of healthcare professionals via the "Survey for Measuring Moral Intelligence in the Provision of Healthcare Services". Acta Bioethica. 2021;27(1):87-100. [Crossref]
- Ersoy E, Köşger F. Empati: tanımı ve önemi [Empathy: definition and importance]. Osmangazi Tıp Dergisi. 2016;38(2):9-17. [Link]
- Boz İ. Hemşirelik bakımında vicdani ret mümkün müdür [Is conscientious objection possible in nursing care]? Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2020;28(1):134-40. [Crossref]
- Kıral E. Kayıp giden bir değer: saygı [Vanished value: respect]. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi. 2018;5(1):4-10. [Link]
- Keser BM. Nezaket, nezaket teorileri ve Türkçede kullanılan nezaket kavramları [Politeness, politeness theories and politeness concepts used in Turkish]. TÜRÜK Uluslararası Dil Edebiyat ve Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi. 2018;1(15):127-38. [Crossref]
- Gündüz M. Öğretmen adaylarının sahip oldukları hoşgörü düzeylerinin belirlenmesi [Determination of tolerance levels of teacher candidates]. SDU International Journal of Educational Studies. 2019;6(2):43-52. [Crossref]
- Gökpınar M. Adalet teorileri perspektifinden 1982 anayasamız [Our 1982 Constitution from the perspective of theories of justice]. TBB Dergisi. 2008;7:214-35. [Link]
- Aydoğan A. Acilde çalışan sağlık personelinin etik duyarlılıklarının belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Kayseri: Erciyes Üniversitesi; 2015. . [Erişim tarihi: 21 Ocak 2022]. Erişim linki: [Link]
- Kaba H. Paramedikler için hastane öncesi acil tıp. Yavuz S, Yavuz G, editörler. Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetlerinde Etik. 2. Baskı. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitapevi; 2019. p.19-32.
- Taylan S, Arslan S. Hastane öncesi alanda ve hastane acil servislerinde çalışan sağlık ekibinin etik duyarlılıklarının belirlenmesi [Determination of the ethical sensitivity of healthcare working in the pre-hospital area and hospital emergency service]. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;10(2):100-2. [Crossref]
.: İşlem Listesi