.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Türkiye'de Hemşirelik Alanında Yapılan Siberkondri ile İlgili Tez Çalışmalarının İncelenmesi: İçerik Analizi
Investigation of Thesis Studies on Cyberchondria in Nursing in Türkiye: Content Analysis
Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2025;17(2):447-58
doi: 10.5336/nurses.2024-105203
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Siberkondri, internette aşırı ve tekrarlayan çevrim içi sağlık bilgisi arama davranışı sonucunda gelişen, bireylerde anksiyete ve strese yol açan bir durumdur. Modern dünyada insanları tehdit eden bu durum, bir sağlık riski ve öncelikli halk sağlığı sorunu olarak literatürde yer almaya başlamıştır. Siberkondri, hemşirelik bakımını yakından ilgilendiren bir kavram olduğu için hemşirelik lisansüstü çalışmalarında ele alınıp alınmadığını değerlendirmek önemlidir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de hemşirelik alanında ''siberkondri'' konusu ile ilgili gerçekleştirilen lisansüstü tezleri değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Doküman incelemesi yöntemi kullanılan retrospektif tipte çalışmada, Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında ''siberkondri'' anahtar kelimesi ile tarama yapıldı. Tarama sırasında herhangi bir yıl kısıtlamasına gidilmedi. Başlıkta ''siberkondri'' geçen, hemşirelik alanında yapılan ve erişime açık olan tezler incelemeye dâhil edilirken, ''siberkondri'' anahtar kelimesi yer almasına rağmen hemşirelik dışı alanda yapılan tezler inceleme dışında tutuldu. Tarama sonucunda ulaşılan 49 tezden, dâhil etme kriterlerini sağlayan 11 lisansüstü tez incelendi. Bulgular: Tezler 2019-2023 yılları arasında yapılmış ve tamamı yüksek lisans düzeyindedir. Tezlerin tamamı nicel araştırma deseninde olup, en sık kullanılan ölçek Siberkondri Ciddiyet Ölçeği'dir. Tezlerin %54,5'inde örneklem türü belirtilmemiş ve örneklem büyüklüğü 161-600 arasında değişmektedir. Tezlerin 6 tanesinin örneklemi sağlıklı bireylerden oluşmaktadır. Tezlerde siberkondri düzeyleri çoğunlukla orta düzey olarak belirlenmiştir. Tezlerde sosyodemografik değişkenlerin yanı sıra en fazla sağlık anksiyetesi kavramı ele alınmıştır. Tezler beklenilen akademik yazım kriterleri doğrultusunda raporlanmıştır. Tezlerin bulgular kısmında ileri analizler ile ilgili, yöntem bölümünde ise örneklem seçimine ilişkin eksiklikler göze çarpmaktadır. Sonuç: Türkiye'de siberkondri ile ilgili tez sayısının yetersiz olduğu görülmekle birlikte doktora düzeyinde ve nitel/deneysel desende planlanacak tezlere ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler: Hemşirelik; içerik analizi; siberkondri
Amaç: Siberkondri, internette aşırı ve tekrarlayan çevrim içi sağlık bilgisi arama davranışı sonucunda gelişen, bireylerde anksiyete ve strese yol açan bir durumdur. Modern dünyada insanları tehdit eden bu durum, bir sağlık riski ve öncelikli halk sağlığı sorunu olarak literatürde yer almaya başlamıştır. Siberkondri, hemşirelik bakımını yakından ilgilendiren bir kavram olduğu için hemşirelik lisansüstü çalışmalarında ele alınıp alınmadığını değerlendirmek önemlidir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de hemşirelik alanında ''siberkondri'' konusu ile ilgili gerçekleştirilen lisansüstü tezleri değerlendirmektir. Gereç ve Yöntemler: Doküman incelemesi yöntemi kullanılan retrospektif tipte çalışmada, Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında ''siberkondri'' anahtar kelimesi ile tarama yapıldı. Tarama sırasında herhangi bir yıl kısıtlamasına gidilmedi. Başlıkta ''siberkondri'' geçen, hemşirelik alanında yapılan ve erişime açık olan tezler incelemeye dâhil edilirken, ''siberkondri'' anahtar kelimesi yer almasına rağmen hemşirelik dışı alanda yapılan tezler inceleme dışında tutuldu. Tarama sonucunda ulaşılan 49 tezden, dâhil etme kriterlerini sağlayan 11 lisansüstü tez incelendi. Bulgular: Tezler 2019-2023 yılları arasında yapılmış ve tamamı yüksek lisans düzeyindedir. Tezlerin tamamı nicel araştırma deseninde olup, en sık kullanılan ölçek Siberkondri Ciddiyet Ölçeği'dir. Tezlerin %54,5'inde örneklem türü belirtilmemiş ve örneklem büyüklüğü 161-600 arasında değişmektedir. Tezlerin 6 tanesinin örneklemi sağlıklı bireylerden oluşmaktadır. Tezlerde siberkondri düzeyleri çoğunlukla orta düzey olarak belirlenmiştir. Tezlerde sosyodemografik değişkenlerin yanı sıra en fazla sağlık anksiyetesi kavramı ele alınmıştır. Tezler beklenilen akademik yazım kriterleri doğrultusunda raporlanmıştır. Tezlerin bulgular kısmında ileri analizler ile ilgili, yöntem bölümünde ise örneklem seçimine ilişkin eksiklikler göze çarpmaktadır. Sonuç: Türkiye'de siberkondri ile ilgili tez sayısının yetersiz olduğu görülmekle birlikte doktora düzeyinde ve nitel/deneysel desende planlanacak tezlere ihtiyaç vardır.
Anahtar Kelimeler: Hemşirelik; içerik analizi; siberkondri
ABSTRACT
Objective: Cyberchondria is a condition that develops as a result of excessive and repetitive online health information seeking behaviour on the Internet, leading to anxiety and stress in individuals. This situation, which threatens people in the modern world, has begun to be included in the literature as a health risk and a priority public health issue to be addressed. As cyberchondria is a concept closely related to nursing, it is important to evaluate whether it is addressed in postgraduate nursing programmes. The aim of the study was to evaluate the postgraduate thesis on cyberchondria in the field of nursing in Türkiye. Material and Methods: In the retrospective study using the document review method, the National Thesis Center of the Council of Higher Education database was searched with the keyword ''cyberchondria''. The screening was not limited to a specific year. The review included theses that included the term ''cyberchondria'' in their title and were conducted in the nursing field. Theses that included the keyword ''cyberchondria'' but were conducted in fields other than nursing were excluded from the review. Eleven postgraduate theses that met the inclusion criteria were examined from the 49 theses obtained as a result of the screening. Results: Thesis was conducted between 2019-2023, and all were at the master's level. All thesis had a quantitative research design and the most frequently used scale was the Cyberchondria Severity Scale. About half of the theses (54.5%) did not specify the type of sample and the sample size varied between 161-600. Healthy individuals were the sample for 6 of the thesis. In the thesis, cyberchondria levels were mostly determined as medium level. In addition to sociodemographic variables, the concept of health anxiety was mostly addressed in the thesis. Theses were reported in line with the expected academic writing criteria. There are deficiencies in the findings section of the theses regarding advanced analysis and in the method section regarding sample selection. Conclusion: Despite the limited number of theses related to cybercondry in Türkiye, there is a clear need for additional research at the doctoral level, particularly in the qualitative and experimental thesis.
Keywords: Cyberchondria; content analysis; nursing
Objective: Cyberchondria is a condition that develops as a result of excessive and repetitive online health information seeking behaviour on the Internet, leading to anxiety and stress in individuals. This situation, which threatens people in the modern world, has begun to be included in the literature as a health risk and a priority public health issue to be addressed. As cyberchondria is a concept closely related to nursing, it is important to evaluate whether it is addressed in postgraduate nursing programmes. The aim of the study was to evaluate the postgraduate thesis on cyberchondria in the field of nursing in Türkiye. Material and Methods: In the retrospective study using the document review method, the National Thesis Center of the Council of Higher Education database was searched with the keyword ''cyberchondria''. The screening was not limited to a specific year. The review included theses that included the term ''cyberchondria'' in their title and were conducted in the nursing field. Theses that included the keyword ''cyberchondria'' but were conducted in fields other than nursing were excluded from the review. Eleven postgraduate theses that met the inclusion criteria were examined from the 49 theses obtained as a result of the screening. Results: Thesis was conducted between 2019-2023, and all were at the master's level. All thesis had a quantitative research design and the most frequently used scale was the Cyberchondria Severity Scale. About half of the theses (54.5%) did not specify the type of sample and the sample size varied between 161-600. Healthy individuals were the sample for 6 of the thesis. In the thesis, cyberchondria levels were mostly determined as medium level. In addition to sociodemographic variables, the concept of health anxiety was mostly addressed in the thesis. Theses were reported in line with the expected academic writing criteria. There are deficiencies in the findings section of the theses regarding advanced analysis and in the method section regarding sample selection. Conclusion: Despite the limited number of theses related to cybercondry in Türkiye, there is a clear need for additional research at the doctoral level, particularly in the qualitative and experimental thesis.
Keywords: Cyberchondria; content analysis; nursing
REFERANSLAR:
- Starcevic V. Cyberchondria: challenges of problematic online searches for health-related information. Psychother Psychosom. 2017;86(3):129-33. [Crossref] [PubMed]
- Soyer Er Ö, Keskin H. The effect of cyberchondria status and severity on pre-operative patient readiness. J Psychiatr Nurs. 2024;15(1):41-9. [Crossref]
- Tyrer P. Why health anxiety needs to be recognised in hospital practice. Clin Med (Lond). 2020;20(3):339-42. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sarpdağı Y, Çapık C. Investigation of the relationship between health anxiety and cyberchondria in obese cases. Turk J Diabetes Obes. 2024;8(2):144-53. [Crossref]
- Sak R, Şahin Sak İT, Öneren Şendil Ç, Nas E. Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi [Document analysis as a research method]. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Derg. 2021;4(1):227-56. [Crossref]
- Kıral B. Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi [Document analysis as a qualitative data analysis method]. Sos Bilim Enstitüsü Derg. 2020;8(15):170-89. [Link]
- Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi [İnternet]. 2025 © ULUSAL TEZ MERKEZİ [Erişim tarihi: 24 Aralık 2023]. Erişim linki: [Link]
- Özsoy S, Yıldırım JG, Kalkım A, Muslu L, Yıldırım N. Türkiye?de hemşirelikte iş sağlığı lisansüstü tezlerinin eleştirel değerlendirmesi [Critically investigation of postgraduate nursing dissertations about occupational health nursing in Turkey]. Ege Üniversitesi Hemşire Fakültesi Derg. 2012;28(3):65-84. [Link]
- Baltacı A. Araştırmaların raporlaştırılması: bir tez veya bilimsel makale nasıl yazılır? [The reporting of researches: how to write a thesis or a scientific article?] Mersin Üniversitesi Sos Bilim Enstitüsü E-Derg. 2020;3(2):6-39. [Link]
- Nayır D. COVİD-19 Pandemi Döneminde Hemşirelerde Sağlık Anksiyesi ve Siberkondri İlişkisinin İncelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Biruni Üniversitesi; 2023. [Link]
- Demir G. Lise Düzeyindeki Öğrencilerin Sağlık Anksiyetesi ve Siberkondri Düzeylerinin Değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. İstnbul: İstanbul Arel Üniversitesi; 2023. [Link]
- Arslan M. Siberkondri ve Sağlık Anksiyetesinin COVID-19 Bilgi, Tutum ve Davranışları ile İlişkisi [Yüksek lisans tezi]. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi; 2023. [Link]
- Atsızata M. Hemşirelerde Ortoreksiya Nervoza ve Siberkondri Düzeyi Arasındaki Ilişkinin Incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi; 2023. [Link]
- Kalmaz A. Kronik Hastalığı Olan Bireylerde Akılcı Ilaç Kullanımının Sağlık Anksiyetesi ve Siberkondri ile İlişkisi [Yüksek lisans tezi]. Tekirdağ: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi; 2022. [Link]
- Hacıömeroğlu GT. Öğretmenlerin Sağlık Anksiyete Düzeylerinin Siberkondri ile İlişkisi [Yüksek lisans tezi]. Kars: Kafkas Üniversitesi; 2022. [Link]
- Öcal Ş. Diyabetli Bireylerde Sağlık Okuryazarlık, İlaç Uyumu ve Siberkondira Düzey İlişkisi [Yüksek lisans Tezi]. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi; 2022. [Link]
- Sarı ZN. Pandemi Döneminde Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Koronavirüs-19 Fobisi Ile Siberkondri Düzeyleri ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi; 2022. [Link]
- Polat G. Hemşirelerde Sağlık Anksiyetesi ve Siberkondria İlişkisi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi; 2020. [Link]
- Güzel S. Kalp Hastalarında Siberkondria Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Sabahhatin Zaim Üniversitesi; 2020. [Link]
- Güleşen A. Kalp Hastası Kadınlarda Siberkondri Düzeyi ve Etkileyen Faktörler [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi; 2019. [Link]
- Haibin W, Mingyue F. Research on the domestic and foreign progress and trend of cyberchondria. E3S Web Conf. 2021;251:02092. [Crossref]
- Burtis AT, Howell SM. Cyberchondria and Information Seeking Behavior: A Bibliometric Analysis. J Consum Health Internet. 2023.;27(4):339-60. [Crossref]
- Zheng H, Sin SCJ, Kim HK, Theng YL. Cyberchondria: a systematic review. Internet Res. 2020;31(2):677-98. [Crossref]
- Zheng H, Kim HK, Joanna Sin SC, Theng YL. A theoretical model of cyberchondria development: antecedents and intermediate processes. Telemat Inform. 2021;63(2):101659. [Crossref]
- Ardahan M, Özsoy S. Türkiye?de hemşirelik araştırmalarındaki eğilimler: yüksek lisans ve doktora tezleri üzerine bir çalışma [Nursing research trends in turkey: a study on postgraduate and doctorate theses]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilim Derg. 2015;4(4):516-34. [Link]
- Türkiye Ölçme Araçları Dizini [Internet]. Siberkondri [Erişim tarihi: 24 Aralık 2023]. Erişim linki: [Link]
- Kılıç S. Örnekleme yöntemleri [Sampling methods]. J Mood Disord. 2013;3(1):44-6. [Crossref]
- Kalaycıoğlu O. Rastlantısal olmayan kayıp veri varlığında seçim modelleri ile bir duyarlılık analizi uygulaması [An application of sensitivity analysis in the presence of non-random missing data using selection models]. İstatistikçiler Dergisi İstatistik ve Aktüerya. 2017;10(2):76-85. [Link]
- Karatana Ö. Sağlığın sosyal belirleyicileri ve halk sağlığı hemşireliği. Sağlık&Bilim 2022: Hemşirelik-III. 1. Baskı. İstanbul: Efe Akademi Yayınları; 2022. p.7-20.
- Tarhan N, Tutgun-Ünal A, Ekinci Y. Yeni kuşak hastalığı siberkondri: yeni medya çağında kuşakların siberkondri düzeyleri ile sağlık okuryazarlığı ilişkisi [New generation disease cyberchondria: relationship between cyberchondria and health literacy of generations in the new media age]. OPUS Uluslar Toplum Araştırmaları Derg. 2021;17(37):4253-97. [Crossref]
- Deniz S. Bireylerin e-sağlık okuryazarlığı ve siberkondri düzeylerinin incelenmesi [A study on the e-health literacy and cyberchondria levels of ındividuals]. İnsan ve İnsan Derg. 2020;7(24):84-96. [Crossref]
- Nasiri M, Mohammadkhani S, Akbari M, Alilou MM. The structural model of cyberchondria based on personality traits, health-related metacognition, cognitive bias, and emotion dysregulation. Front Psychiatry. 2023;13:960055. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Doğanyiğit PB, KeçeligiL HT. Covid-19 pandemi sürecinde bireylerin sağlık kaygılarının siberkondri üzerindeki etkisi [The effect of individuals health anxiety on cyberchondry during the Covid-19 pandemic]. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilim Enstitüsü Derg. 2022;9(3):355-62. [Crossref]
- Aydan S, Bayın Donar G, Yeşilaydın G, Kartal N. Impact of e-health literacy and cyberchondria severity on fear of Covid-19 In Turkish society. 2023;26(2):495-510. [Link]
- Nadeem F, Malik NI, Atta M, Ullah I, Martinotti G, Pettorruso M, et al. Relationship between health-anxiety and cyberchondria: role of metacognitive beliefs. J Clin Med. 2022;11(9):2590. [Crossref] [PubMed] [PMC]
.: İşlem Listesi