.: DERLEME
Kanıta Dayalı Diş Hekimliği Uygulamaları: Geleneksel Derleme
Evidence-Based Dentistry Practices: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Dental Sci. 2022;28(1):203-11
doi: 10.5336/dentalsci.2021-83682
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Günümüzde hekimler ve diğer sağlık çalışanlarının, mesleklerini nitelikli bir şekilde uygulamaları için sürekli ve düzenli olarak tıbbi araştırmaları okumaları, yorumlamaları ve bu araştırmalara bizzat dâhil olmaları gerekmektedir. Sağlık bilimleri alanında yapılan çalışmaların miktar ve hızındaki artış, hekimlerin tüm yeni yayınları takip etmesini zorlaştırmakta ve bu durum, araştırma sonuçları ile klinik tedaviler arasında kopukluklar ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenlerle kişisel klinik tecrübelerden esas alan karar verme süreci, yerini kanıta dayalı uygulamalara bırakmaya başlamıştır. Kanıta dayalı diş hekimliği uygulamaları, mevcut en iyi araştırma kanıtlarını, klinisyenin deneyimi ve hastanın değer ve tercihleri ile birleştirir. Başka bir deyişle kanıta dayalı uygulamalar, bu 3 parametreden oluşan bir sacayak üzerinde konuşlandırılmıştır da denilebilir. Kanıta dayalı uygulamalar, hekimlere; kanıta ulaşma ve ulaşılan kanıtın değerlendirilmesinde yardımcı olur, hastaların tanı ve tedavi işlemlerinin daha yararlı bir biçimde yürütülmesini sağlar. Bu uygulamalar, yalnız klinik pratik için değil toplum ağız sağlığı çalışmalarında ve yeni klinik protokollerin hazırlanmasında da önem kazanmıştır; üniversitelerin mezuniyet öncesi ve sonrası eğitim programında da ayrı bir ders konusu olarak yer almaktadır. Bilimsel çalışmalardan elde edilen kanıtlar; değerine, önemine ve geçerliliğine göre sıralanarak bir kanıt piramidi oluşturmuştur. Kanıt piramidinde yer alan epidemiyolojik araştırma yöntemleri, pek çok şekilde sınıflandırılmaktadır. Bu derlemede, kanıta dayalı diş hekimliği uygulamaları, bilimsel çalışmalar ve bu çalışmaların sınıflandırılması hakkında bilgiler yer almaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kanıta dayalı uygulamalar; dental araştırmalar; diş hekimliği pratiği; karar verme
Günümüzde hekimler ve diğer sağlık çalışanlarının, mesleklerini nitelikli bir şekilde uygulamaları için sürekli ve düzenli olarak tıbbi araştırmaları okumaları, yorumlamaları ve bu araştırmalara bizzat dâhil olmaları gerekmektedir. Sağlık bilimleri alanında yapılan çalışmaların miktar ve hızındaki artış, hekimlerin tüm yeni yayınları takip etmesini zorlaştırmakta ve bu durum, araştırma sonuçları ile klinik tedaviler arasında kopukluklar ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenlerle kişisel klinik tecrübelerden esas alan karar verme süreci, yerini kanıta dayalı uygulamalara bırakmaya başlamıştır. Kanıta dayalı diş hekimliği uygulamaları, mevcut en iyi araştırma kanıtlarını, klinisyenin deneyimi ve hastanın değer ve tercihleri ile birleştirir. Başka bir deyişle kanıta dayalı uygulamalar, bu 3 parametreden oluşan bir sacayak üzerinde konuşlandırılmıştır da denilebilir. Kanıta dayalı uygulamalar, hekimlere; kanıta ulaşma ve ulaşılan kanıtın değerlendirilmesinde yardımcı olur, hastaların tanı ve tedavi işlemlerinin daha yararlı bir biçimde yürütülmesini sağlar. Bu uygulamalar, yalnız klinik pratik için değil toplum ağız sağlığı çalışmalarında ve yeni klinik protokollerin hazırlanmasında da önem kazanmıştır; üniversitelerin mezuniyet öncesi ve sonrası eğitim programında da ayrı bir ders konusu olarak yer almaktadır. Bilimsel çalışmalardan elde edilen kanıtlar; değerine, önemine ve geçerliliğine göre sıralanarak bir kanıt piramidi oluşturmuştur. Kanıt piramidinde yer alan epidemiyolojik araştırma yöntemleri, pek çok şekilde sınıflandırılmaktadır. Bu derlemede, kanıta dayalı diş hekimliği uygulamaları, bilimsel çalışmalar ve bu çalışmaların sınıflandırılması hakkında bilgiler yer almaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kanıta dayalı uygulamalar; dental araştırmalar; diş hekimliği pratiği; karar verme
ABSTRACT
Today, clinicians and other healthcare professionals need to read, interpret constantly, research medical studies to practice professionally and involve to the studies personally. The increase in the number of studies in health sciences makes it difficult for physicians to keep up with all new publications, and there are gaps between research results and clinical treatments. For these reasons, the decision-making process based on personal clinical experience has begun to leave its place to evidence-based practices. Evidence-based dentistry practices combine the best available research evidence with the clinician's experience and the patient's values and preferences. In other words, evidence-based practice is a strategy deployed on a trivet consisting of 3 parameters. Evidence-based practices help physicians in obtaining and evaluating the evidence, and enable patients to be diagnosed and treated more efficiently. These applications have gained importance in clinical practice and community oral health studies and prepared new clinical protocols. It is also included as a separate subject in universities' education programs before and after graduation. An evidence pyramid was created by listing the evidence obtained from scientific studies according to their value, importance, and validity. Epidemiological research methods in the evidence pyramid are classified in many ways. This review includes information about evidence-based dentistry practices and scientific studies, and their classification.
Keywords: Evidence-based practice; dental searches; dental practice; decision-making
Today, clinicians and other healthcare professionals need to read, interpret constantly, research medical studies to practice professionally and involve to the studies personally. The increase in the number of studies in health sciences makes it difficult for physicians to keep up with all new publications, and there are gaps between research results and clinical treatments. For these reasons, the decision-making process based on personal clinical experience has begun to leave its place to evidence-based practices. Evidence-based dentistry practices combine the best available research evidence with the clinician's experience and the patient's values and preferences. In other words, evidence-based practice is a strategy deployed on a trivet consisting of 3 parameters. Evidence-based practices help physicians in obtaining and evaluating the evidence, and enable patients to be diagnosed and treated more efficiently. These applications have gained importance in clinical practice and community oral health studies and prepared new clinical protocols. It is also included as a separate subject in universities' education programs before and after graduation. An evidence pyramid was created by listing the evidence obtained from scientific studies according to their value, importance, and validity. Epidemiological research methods in the evidence pyramid are classified in many ways. This review includes information about evidence-based dentistry practices and scientific studies, and their classification.
Keywords: Evidence-based practice; dental searches; dental practice; decision-making
REFERANSLAR:
- Sümbüloğlu K, Akdağ B. Kanıta Dayalı Tıp. 1. Baskı. Denizli: Siyasal Kitabevi; 2010.
- Peker K, Bermek G. Klinik uygulamalarda kanıta dayalı diş hekimliği yönteminin uygulanma aşamaları [The steps of evidence based dentistry process in clinical practice]. İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2009;43(2-3):123-32. [Link]
- Ergun T. Kanıta dayalı tıp. [Evidence Based Medicine]. TURKDERM. 2004;38(1):16-21.
- Babaoğlu MÖ, Yaşar Ü, Dost T, Kayaalp SO. Kanıta dayalı tıp: kavramlar, örnekler ve görüşler [Evidence based medicine: definitions, examples and opinions: medical education]. Turkiye Klinikleri J Med Sci. 2009;29(5): 1298-305. [Link]
- Köse Uysal E, Özenç Uçak N. Tıp akademisyenlerinin kanıta dayalı bilgi gereksinimleri ve bilgi arama davranışları [The evidence based information needs and information seeking behaviours of medical faculty]. Bilgi Dünyası. 2013;14(1):37-61. [Crossref]
- Akobeng AK. Principles of evidence based medicine. Arch Dis Child. 2005;90(8):837-40. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Zakowski L, Seibert C, VanEyck S. Evidence-based medicine: answering questions of diagnosis. Clin Med Res. 2004;2(1):63-9. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Darıcı A, Turgut MD. Kanıta dayalı çocuk diş hekimliği [Evidence-based pediatric dentistry]. Ankara Med J. 2020;(2):502-15. [Crossref]
- Forrest JL, Miller SA. Evidence-based decision making in action: Part 1--Finding the best clinical evidence. J Contemp Dent Pract. 2002;3(3):10-26. [Crossref] [PubMed]
- Yılmaz E, Çöl M. Kanıta dayalı tıp [Evidence based medicine]. J Clin Anal Med. 2014;5(6): 537-42. [Link]
- Huić M. Evidence-based medicine and clinical practice. Acta Med Acad. 2008;37(1):29-37. [Link]
- Akan H. Bilimsel araştırmalarda planlama ve tasarım [Design and methodology in clinial trials]. ANKEM Derg. 2014;28(Ek 2):101-4. [Link]
- Çaparlar CÖ, Dönmez A. What is scientific research and how can it be done? Turk J Anaesthesiol Reanim. 2016;44(4):212-8. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Dane A, Demirtaş Ö, Altıntop H. Süt dişinde görülen pre-eruptif intrakoronal rezorpsiyonun konik ışınlı bilgisayarlı tomografi ile analizi: çok nadir bir vaka raporu [Cone beam computed tomographic analysis of pre-eruptive intracoronal resorption in a primary tooth: a very rare case]. Turkiye Klinikleri J Dental Sci Cases. 2016;2(3):102-5. [Crossref]
- Uslu G, Özyürek T, Yılmaz K. İki adet palatinal kökü olan maksiller ikinci molar dişin cerrahi olmayan endodontik tedavisi [Non-surgical endodontic treatment of maxillary second molar with two palatal roots: case report]. Turkiye Klinikleri J Dental Sci Cases. 2016;2(3):124-8. [Crossref]
- Şen E, Çolak S, Çetin E. Çenelerde gözlenen kompleks ve kompaund odontomalar: olgu serisi [Complex and compound odontomas in the jaws: case series]. Journal of International Dental Sciences. 2019;2:49-53. [Link]
- Saruhan N, Ertaş Ü, Tepecik T. Ototransplantasyon: vaka serisi [Autotransplantation: case series]. J Dent Fac Atatürk Uni. 2015;12:45-50. [Link]
- Sessler DI, Imrey PB. Clinical research methodology 3: randomized controlled trials. Anesth Analg. 2015;121(4):1052-64. [Crossref] [PubMed]
- Akyıldız MB, Doğusal G, Daloğlu M, Güzel GU, Keleş S, Şaroğlu Sönmez I. Traumatic dental injuries of children in Aydın, Turkey: a retrospective study. Meandros Med Dent J. 2017;18:189-93. [Crossref]
- Ceyhan D, Akdik C, Kırzıoğlu Z. Çocuk hastalarda odontomaların değerlendirilmesi: retrospektif-kesitsel bir çalışma [The evaluation of odontomas in pediatric patients: a retrospective-cross sectional study]. J Dent Fac Atatürk Uni. 2019;29(3):368-72. [Link]
- Taşsöker M, Şener S. Uzamış stiloid proçes ile tonsillektomi ilişkisinin incelenmesi: vaka kontrol çalışması [Investigation of the relationship between elongated styloid process and tonsillectomy: a case control study]. Yeditepe J Dent. 2018;14(3):47-51. [Crossref]
- Genç G, Kavrık F, Sönmez MK, Küçükyılmaz E. Pediatrik dental problemlerde antibiyotik kullanımı: kesitsel bir çalışma [Use of antibiotics in pediatric dental problems: a cross-sectional study]. Turkiye Klinikleri J Dental Sci. 2020; 26(3):354-61. [Crossref]
- Akçay M, Sarı Ş. Süt dişi vital pulpa amputasyonlarında MTA ve Ca(OH)2'nin etkinliğinin klinik ve radyolojik olarak değerlendirilmesi [Evaluation of efficacy of MTA and Ca(OH)2 on vital pulpotomy in primary teeth clinically and radiologically]. Turkiye Klinikleri J Dental Sci-Special Topics. 2012;3(1): 50-6. [Link]
- Fontanarosa PB. Editorial matters: guidelines for writing effective editorials. JAMA. 2014; 311(21):2179-80. [Crossref] [PubMed]
- Animal use in research. Ann Emerg Med. 2020;76(4):e83. [Crossref] [PubMed]
- Tekçe N. İn vitro bağlanma dayanım testleri ile klinik çalışmalar arasındaki ilişki [The correlation between laboratory bond tests and clinical outcome]. EÜ Dişhek Fak Derg. 2013; 34(2):57-65. [Link]
- Karaçam Z. Sistematik derleme metodolojisi: sistematik derleme hazırlamak için bir rehber [Systematic review methodology: a guide for preparation of systematic review]. DEUHYO ED. 2013;6(1):26-33. [Link]
- Siddaway AP, Wood AM, Hedges LV. How to do a systematic review: a best practice guide for conducting and reporting narrative reviews, meta-analyses, and meta-syntheses. Annu Rev Psychol. 2019;70:747-70. [Crossref] [PubMed]
- Donato H, Donato M. Etapas na condução de uma revisão sistemática [Stages for undertaking a systematic review]. Acta Med Port. 2019; 32(3):227-35. Portuguese. [Crossref] [PubMed]
- Harris JD, Quatman CE, Manring MM, Siston RA, Flanigan DC. How to write a systematic review. Am J Sports Med. 2014;42(11):2761-8. [Crossref] [PubMed]
- Moher D, Liberati A, Tetzlaff J, Altman DG; PRISMA Group. Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. PLoS Med. 2009;6(7): e1000097. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Muka T, Glisic M, Milic J, Verhoog S, Bohlius J, Bramer W, et al. A 24-step guide on how to design, conduct, and successfully publish a systematic review and meta-analysis in medical research. Eur J Epidemiol. 2020;35(1):49-60. [Crossref] [PubMed]
- Conway A, Inglis SC, Chang AM, Horton-Breshears M, Cleland JG, Clark RA. Not all systematic reviews are systematic: a meta-review of the quality of systematic reviews for non-invasive remote monitoring in heart failure. J Telemed Telecare. 2013;19(6):326-37. [Crossref] [PubMed]
- Gurevitch J, Koricheva J, Nakagawa S, Stewart G. Meta-analysis and the science of research synthesis. Nature. 2018;555(7695): 175-82. [Crossref] [PubMed]
- Nikolakopoulou A, Mavridis D, Furukawa TA, Cipriani A, Tricco AC, Straus SE, et al. Living network meta-analysis compared with pairwise meta-analysis in comparative effectiveness research: empirical study. BMJ. 2018;360:k585. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Haynes AS, Derrick GE, Redman S, Hall WD, Gillespie JA, Chapman S, et al. Identifying trustworthy experts: how do policymakers find and assess public health researchers worth consulting or collaborating with? PLoS One. 2012;7(3):e32665. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Bramer WM, Rethlefsen ML, Kleijnen J, Franco OH. Optimal database combinations for literature searches in systematic reviews: a prospective exploratory study. Syst Rev. 2017;6(1):245. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Bramer WM, Milic J, Mast F. Reviewing retrieved references for inclusion in systematic reviews using EndNote. J Med Libr Assoc. 2017;105(1):84-7. [Crossref] [PubMed] [PMC]
.: İşlem Listesi