.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
Prekonsepsiyonel Dönem Risk Farkındalık Ölçeği'nin Geliştirilmesi, Geçerlik ve Güvenirliği: Metodolojik Çalışma
Development, Validity and Reliability of the Preconceptional Period Risk Awareness Scale: A Methodological Study
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2025;10(2):391-402
doi: 10.5336/healthsci.2024-106398
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Amaç: Bu araştırmanın amacı doğurganlık çağındaki kadınların prekonsepsiyonel dönem risk farkındalıkları düzeyini değerlendirmeye yönelik bir ölçek geliştirmektir. Gereç ve Yöntemler: Araştırma metodolojik tiptedir. Araştırmanın örneklemini 18-49 yaş arası doğurganlık çağında olan toplamda 949 kadın oluşturmuştur. Prekonsepsiyonel Dönem Risk Farkındalık Ölçeği'nin (PDRFÖ) madde havuzu literatür ve uzman görüşlerine dayanmaktadır. Çalışma kapsamında veriler, 92 maddeden oluşan 5'li Likert tipinde bir ölçek deneme formu aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, IBM SPSS 23.0 ve AMOS 21 programı ile incelenmiştir. Analiz aşamasında tanımlayıcı istatistikler ile geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Bulgular: Çalışmanın sonuçlarına göre, Kaiser-MeyerOlkin (KMO) testi örneklem büyüklüğünün yeterli düzeyde olduğunu (KMO=0,898) ve Bartlett küresellik testi maddeler arasında anlamlı bir ilişki bulunduğunu (χ²(666)=7096,464 p<0,01) göstermektedir. Açıklayıcı faktör analizinde (AFA) ölçeğin 8 faktör altında toplandığı belirlenmiştir. DFA, AFA'da elde edilen yapının doğrulandığını ve mükemmel bir uyum sağladığını göstermektedir. Güvenirlik ve geçerlik analizleri sonucunda, ölçeğin toplamda 37 madde ve 8 faktörden oluştuğu belirlenmiştir. Faktörlerin ölçeğe ilişkin açıkladıkları toplam varyans oranı %60,393'tür. Ölçeğin genelinde Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısının 0,900 olması, ölçeğin güvenilirliğinin oldukça yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç: Bu çalışma sonucunda, PDRFÖ'nün doğurganlık çağında olan Türk toplumundaki kadınların prekonsepsiyonel dönem risk farkındalıkları düzeyinin değerlendirilmesinde geçerli ve güvenilir bir değerlendirme aracı olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Prekonsepsiyonel bakım; farkındalık; güvenilirlik ve geçerlilik; risk değerlendirmesi; kadın sağlığı
Amaç: Bu araştırmanın amacı doğurganlık çağındaki kadınların prekonsepsiyonel dönem risk farkındalıkları düzeyini değerlendirmeye yönelik bir ölçek geliştirmektir. Gereç ve Yöntemler: Araştırma metodolojik tiptedir. Araştırmanın örneklemini 18-49 yaş arası doğurganlık çağında olan toplamda 949 kadın oluşturmuştur. Prekonsepsiyonel Dönem Risk Farkındalık Ölçeği'nin (PDRFÖ) madde havuzu literatür ve uzman görüşlerine dayanmaktadır. Çalışma kapsamında veriler, 92 maddeden oluşan 5'li Likert tipinde bir ölçek deneme formu aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, IBM SPSS 23.0 ve AMOS 21 programı ile incelenmiştir. Analiz aşamasında tanımlayıcı istatistikler ile geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Bulgular: Çalışmanın sonuçlarına göre, Kaiser-MeyerOlkin (KMO) testi örneklem büyüklüğünün yeterli düzeyde olduğunu (KMO=0,898) ve Bartlett küresellik testi maddeler arasında anlamlı bir ilişki bulunduğunu (χ²(666)=7096,464 p<0,01) göstermektedir. Açıklayıcı faktör analizinde (AFA) ölçeğin 8 faktör altında toplandığı belirlenmiştir. DFA, AFA'da elde edilen yapının doğrulandığını ve mükemmel bir uyum sağladığını göstermektedir. Güvenirlik ve geçerlik analizleri sonucunda, ölçeğin toplamda 37 madde ve 8 faktörden oluştuğu belirlenmiştir. Faktörlerin ölçeğe ilişkin açıkladıkları toplam varyans oranı %60,393'tür. Ölçeğin genelinde Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısının 0,900 olması, ölçeğin güvenilirliğinin oldukça yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç: Bu çalışma sonucunda, PDRFÖ'nün doğurganlık çağında olan Türk toplumundaki kadınların prekonsepsiyonel dönem risk farkındalıkları düzeyinin değerlendirilmesinde geçerli ve güvenilir bir değerlendirme aracı olduğu tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Prekonsepsiyonel bakım; farkındalık; güvenilirlik ve geçerlilik; risk değerlendirmesi; kadın sağlığı
ABSTRACT
Objective: This study aims to develop a scale for assessing risk awareness during the preconception period in women of reproductive age. Material and Methods: The research is methodological in type. The study included a sample of 949 women aged 18 to 49 who are of childbearing age. The item pool of the Preconceptional Period Risk Awareness Scale (PPRAS) is based on literature and expert opinions. In the study, data were collected using a trial form featuring 92 items on a 5-point Likert scale. The study's data were examined with the help of IBM SPSS 23.0 and AMOS 21 software. Descriptive statistics, validity and reliability study analyses were performed in the analysis of the data. Results: The results of the Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) test indicated that the sample size was adequate, with a KMO value of 0.898. Additionally, the Bartlett's sphericity test indicated a sufficient level of correlation among the items to perform factor analysis (χ2 (666)=7096.464, p<0.01). The exploratory factor analysis revealed that the scale is grouped under 8 factors. The confirmatory factor analysis confirms the structure identified in the exploratory factor analysis and shows a perfect fit. The reliability and validity analyses revealed that the scale comprises a total of 37 items and 8 factors. The factors account for a total variance of 60.393% related to the scale. A Cronbach's Alpha value of 0.900 for the scale demonstrates that its reliability is significantly high. Conclusion: This study found that the PPRAS is a valid and reliable assessment tool for measuring the level of risk awareness related to the preconception period among women of reproductive age in Turkish society.
Keywords: Preconception care; awareness; reproducibility of results; risk assessment; women's health
Objective: This study aims to develop a scale for assessing risk awareness during the preconception period in women of reproductive age. Material and Methods: The research is methodological in type. The study included a sample of 949 women aged 18 to 49 who are of childbearing age. The item pool of the Preconceptional Period Risk Awareness Scale (PPRAS) is based on literature and expert opinions. In the study, data were collected using a trial form featuring 92 items on a 5-point Likert scale. The study's data were examined with the help of IBM SPSS 23.0 and AMOS 21 software. Descriptive statistics, validity and reliability study analyses were performed in the analysis of the data. Results: The results of the Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) test indicated that the sample size was adequate, with a KMO value of 0.898. Additionally, the Bartlett's sphericity test indicated a sufficient level of correlation among the items to perform factor analysis (χ2 (666)=7096.464, p<0.01). The exploratory factor analysis revealed that the scale is grouped under 8 factors. The confirmatory factor analysis confirms the structure identified in the exploratory factor analysis and shows a perfect fit. The reliability and validity analyses revealed that the scale comprises a total of 37 items and 8 factors. The factors account for a total variance of 60.393% related to the scale. A Cronbach's Alpha value of 0.900 for the scale demonstrates that its reliability is significantly high. Conclusion: This study found that the PPRAS is a valid and reliable assessment tool for measuring the level of risk awareness related to the preconception period among women of reproductive age in Turkish society.
Keywords: Preconception care; awareness; reproducibility of results; risk assessment; women's health
REFERANSLAR:
- Terim Rehberim [İnternet]. Risk Farkındalığı. [Erişim tarihi: 10 Eylül 2024]. Erişim linki: [Link]
- Woodward S. Chapter 2: Risk awareness. In: Haxby E, Hunter D, Jaggar S, eds. An introduction to clinical governance and patient safety. Oxford: Oxford University Press; 2010. p.11-8. [Crossref]
- Cömert M. Gebelik Planlayan Kadınlarda Prekonsepsiyonel Risk Faktörlerinin Belirlenmesi. [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Biruni Üniversitesi; 2019. [Link]
- Clark AD, DiPietro Mager NA. "Nobody talks about it": Preconception health and care among women in the rural, Midwestern United States. Women's Health. 2022;18:1-10. [Crossref] [PubMed]
- Başgöl Ş, Oskay Ü. Prekonsepsiyonel Dönemde ve Gebelikte Kanıt Temelli Yaklaşımlar [Evidence-based practices in preconception period and pregnancy]. International Journal of Human Sciences. 2012;9(2):1524-34. [Link]
- Arslan Özkan H, Bilgin Z. Kanıta Dayalı Gebelik ve Doğum Yönetimi. 1. Baskı. Ankara: Ankara Nobel Tıp Kitabevi: 2019.
- Karataş M, Gölbaşı Z. Kadınların prekonsepsiyonel dönemdeki sağlık riskleri ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi [Determination health risks and healthy lifestyle behaviors of women in the preconceptional period]. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2021;11(2):151-8. [Crossref]
- Zhou Q, Zhang S, Wang Q, Shen H, Tian W, Chen J, et al. China's community-based strategy of universal preconception care in rural areas at a population level using a novel risk classification system for stratifying couples' preconception health status. BMC Health Serv Res. 2016;16(1):689. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Gönenç I, Tuzcular Vural EZ. Bir gebeliğe hazırlanmak: prekonsepsiyonel interkonsepsiyonel bakım ve danışmanlık [Getting ready for a pregnancy: preconception-interconception care and counseling]. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi. 2022;26(3):77-87. [Crossref]
- Farahi N, Zolotor A. Recommendations for preconception counseling and care. Am Fam Physician. 2013;88(8):499-506. Erratum in: Am Fam Physician. 2014;89(5):316. [PubMed]
- Young AG, Pearce S. A beginner's guide to factor analysis: focusing on exploratory factor analysis. Tutorials in Quantitative Methods for Psychology. 2013;9(2):79-94. [Crossref]
- Aksoy YE, Özentürk MG. Prekonsepsiyonel dönemdeki kadınların sağlık davranışları değişim aşamaları (transteoretik model): randomize kontrollü çalışma [Women's health behaviors stages of change (transtheoretical model) in preconception period: a randomized control study]. Genel Tıp Dergisi. 2021;31(4):330-8. [Crossref]
- Tabachnick BG, Fidell LS. Using multivariate statistics. 6th ed. Boston, MA: Pearson Education; 2013. p. 497-516.
- Johnson K, Posner SF, Biermann J, Cordero JF, Atrash HK, Parker CS, et al; CDC/ATSDR Preconception Care Work Group; Select Panel on Preconception Care. Recommendations to improve preconception health and health care-United States. A report of the CDC/ATSDR Preconception Care Work Group and the Select Panel on Preconception Care. MMWR Recomm Rep. 2006;55(RR-6):1-23. [Crossref] [PubMed]
- Yılmaz E, Çöl M. Kanıta dayalı tıp. J Clin Anal Med. 2014;5(6):537-42.
- Shannon GD, Alberg C, Nacul L, Pashayan N. Preconception healthcare and congenital disorders: systematic review of the effectiveness of preconception care programs in the prevention of congenital disorders. Matern Child Health J. 2014;18(6):1354-79. [Crossref] [PubMed]
- World Health Organization [Internet]. Meeting to develop a global consensus on preconception care to reduce maternal and childhood mortality and morbidity: World Health Organization Headquarters, Geneva, 6-7 February 2012: meeting report. [Erişim tarihi: Ağustos 2024]. Erişim linki: [Link]
- Dean SV, Lassi ZS, Imam AM, Bhutta ZA. Preconception care: nutritional risks and interventions. Reproductive Health. 2014;11(3):1-15. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Karsten MDA, van Oers AM, Groen H, Mutsaerts MAQ, van Poppel MNM, Geelen A, et al; LIFEstyle study group. Determinants of successful lifestyle change during a 6-month preconception lifestyle intervention in women with obesity and infertility. Eur J Nutr. 2019;58(6):2463-75. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Gökdemir F, Eryılmaz G. Prekonsepsiyonel Sağlık Hizmetleri [Preconception health services]. Türkiye Klinikleri J Obstet Womens Health Dis Nurs-Special Topics. 2017;3(3):204-12. [Link]
- Aksoy A, Vefikuluçay Yılmaz D. Toplum sağlığını arttırmada yeni bir hizmet modeli: prekonsepsiyonel bakım ve hemşirenin rolü [A new service model to ıncrease community health: preconceptional care and the nurse's role]. Hemşirelikte Eğitim Ve Araştırma Dergisi. 2019;16(1):60-7. [Link]
- Temizkan E, Daşıkan Z. Prekonsepsiyonel sağlık bakımı ve primer bakımda danışmanlık [Preconception healthcare and counselling in primary care]. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2021;4(2):94-105. [Crossref]
- Sağlık Bakanlığı [İnternet]. Evlilik Öncesi Danışmanlık Rehberi. [Erişim tarihi: 10 Kasım 2024]. Erişim linki: [Link]
- Shawe J, Delbaere I, Ekstrand M, Hegaard HK, Larsson M, Mastroiacovo P, et al. Preconception care policy, guidelines, recommendations and services across six European countries: Belgium (Flanders), Denmark, Italy, the Netherlands, Sweden and the United Kingdom. Eur J Contracept Reprod Health Care. 2015;20(2):77-87. [Crossref] [PubMed]
- Lawshe CH. A quantitative approach to content validity. Personnel psychology. 1975;28:563-75. [Crossref]
- Ayre C, Scally AJ. Critical values for Lawshe's content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development. 2014;47(1):79-86. [Crossref]
- Tavşancıl E. Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi. 2. Baskı. Ankara: Nobel Basımevi; 2005.
- DeVellis R. Scale Development Theory and Applications. 4th ed. Chapel Hill: SAGE Publications; 2012.
- Kartal M, Bardakçı S. SPSS ve AMOS uygulamalı örneklerle güvenirlik ve geçerlik analizleri. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2018. [Crossref]
- Ural A, Kılıç İ. Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. 2. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık; 2006.
- Simon D, Kriston L, Loh A, Spies C, Scheibler F, Wills C, et al. Confirmatory factor analysis and recommendations for improvement of the Autonomy-Preference-Index (API). Health Expect. 2010;13(3):234-43. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Hooper D, Coughlan J, Mullen MR. Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic journal of business research methods. 2008;6(1):53-60. [Link]
- ACOG Committee Opinion No. 762: Prepregnancy Counseling. Obstet Gynecol. 2019;133(1):e78-e89. [Crossref] [PubMed]
- Karakoç FY, Dönmez L. Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler (Basic Principles Of Scale Development). Tıp Eğitimi Dünyası. 2014;13(40):39-49. [Crossref]
- Çokluk Ö, Şekercioğlu G, Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. 2. Baskı. Ankara: Pegem Akademi; 2012.
.: İşlem Listesi