.: ARAŞTIRMA
Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Hakkındaki Farkındalığı: Betimsel-Kesitsel Araştırma
Awareness of Health Services Vocational School Students About Recording and Protection of Personal Health Data: Descriptive Cross-Sectional Study
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2025;33(3):120-31
doi: 10.5336/mdethic.2025-109729
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Hastaların sağlık bilgileri, kişisel veri niteliğinde olup, hasta hakları ve mahremiyet ilkeleri doğrultusunda kayıt altına alınarak üçüncü kişilere karşı korunması gerekmektedir. Hastaların sağlık verilerinin kaydedilmesi, korunması ve tedavi sürecinde dikkate alınarak hastaya yönelik işlemlerin gerçekleştirilmesinde hemşireler en önemli aktördür. Bu açıdan sağlık hizmetlerinin, farklı alanlarında çalışanların ve çalışan adaylarının hasta sağlık verisinin kaydedilmesi ve korunması ile ilgili olarak yeterli farkındalığa sahip olması gerekmektedir. Bu araştırmada, sağlık meslek yüksekokulu öğrencilerinin hastaların sağlık verilerinin kaydedilmesi ve korunması konusundaki farkındalıklarının belirlenmesi ve bu farkındalığın demografik özelliklere göre değişip değişmediğinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Nicel yöntemlerle hazırlanan bu çalışmada, Kocaeli ilinde öğrenimine devam etmekte olan ve sağlık hizmetlerinde görev alacak 487 meslek yüksekokulu öğrencisinden, anket ve ölçeklerle veri toplanarak SPSS (versiyon 23.0) paket programında sayısal yöntemlerle analizler yapılmıştır. Araştırma verileri, 41 madde ve 5 alt boyuttan oluşan Hemşirelik Öğrencileri İçin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Tutum Ölçeği ile toplanmıştır. Katılımcıların ölçek geneli tutum puanı ortalaması 3,71 olup, alt boyutlardaki puanlar 3,56-3,82 arasında dağılmaktadır. Araştırma değişkenlerine dâhil edilen demografik özelliklerden yaş, cinsiyet ve öğrenim görülen ön lisans programının tutumları etkilemediği görülmektedir. Öğrencilerin sınıf düzeyi, kişisel verileri koruma bilgi düzeyi, mesleki mevzuat eğitimi, mesleki mevzuat görev bilgisi, hasta hakları bilgi düzeyi, hasta hakları eğitimini yeterli bulma düzeyinin tutumları istatistiksel olarak anlamlı seviyede etkilediği görülmektedir. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilere hasta hakları ve hasta sağlık verilerinin korunması ile ilgili verilen eğitimler ve öğrencilerin bilgilenme seviyesindeki artış, hastaların sağlık verisinin kaydedilmesi ve korunması yönündeki tutumları olumlu yönde etkilemektedir.
Anahtar Kelimeler: Kişisel veri; hasta güvenliği; hasta hakları; sağlık verisi
Hastaların sağlık bilgileri, kişisel veri niteliğinde olup, hasta hakları ve mahremiyet ilkeleri doğrultusunda kayıt altına alınarak üçüncü kişilere karşı korunması gerekmektedir. Hastaların sağlık verilerinin kaydedilmesi, korunması ve tedavi sürecinde dikkate alınarak hastaya yönelik işlemlerin gerçekleştirilmesinde hemşireler en önemli aktördür. Bu açıdan sağlık hizmetlerinin, farklı alanlarında çalışanların ve çalışan adaylarının hasta sağlık verisinin kaydedilmesi ve korunması ile ilgili olarak yeterli farkındalığa sahip olması gerekmektedir. Bu araştırmada, sağlık meslek yüksekokulu öğrencilerinin hastaların sağlık verilerinin kaydedilmesi ve korunması konusundaki farkındalıklarının belirlenmesi ve bu farkındalığın demografik özelliklere göre değişip değişmediğinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Nicel yöntemlerle hazırlanan bu çalışmada, Kocaeli ilinde öğrenimine devam etmekte olan ve sağlık hizmetlerinde görev alacak 487 meslek yüksekokulu öğrencisinden, anket ve ölçeklerle veri toplanarak SPSS (versiyon 23.0) paket programında sayısal yöntemlerle analizler yapılmıştır. Araştırma verileri, 41 madde ve 5 alt boyuttan oluşan Hemşirelik Öğrencileri İçin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Tutum Ölçeği ile toplanmıştır. Katılımcıların ölçek geneli tutum puanı ortalaması 3,71 olup, alt boyutlardaki puanlar 3,56-3,82 arasında dağılmaktadır. Araştırma değişkenlerine dâhil edilen demografik özelliklerden yaş, cinsiyet ve öğrenim görülen ön lisans programının tutumları etkilemediği görülmektedir. Öğrencilerin sınıf düzeyi, kişisel verileri koruma bilgi düzeyi, mesleki mevzuat eğitimi, mesleki mevzuat görev bilgisi, hasta hakları bilgi düzeyi, hasta hakları eğitimini yeterli bulma düzeyinin tutumları istatistiksel olarak anlamlı seviyede etkilediği görülmektedir. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilere hasta hakları ve hasta sağlık verilerinin korunması ile ilgili verilen eğitimler ve öğrencilerin bilgilenme seviyesindeki artış, hastaların sağlık verisinin kaydedilmesi ve korunması yönündeki tutumları olumlu yönde etkilemektedir.
Anahtar Kelimeler: Kişisel veri; hasta güvenliği; hasta hakları; sağlık verisi
ABSTRACT
Patient health information is considered personal data and should be recorded and protected against third parties in accordance with patient rights and privacy principles. Nurses are the most important actors in recording, protecting, and considering the treatment process of patients' health data and carrying out procedures for patients. In this respect, employees and candidates working in different areas of healthcare services must have sufficient awareness regarding the recording and protecting patient health data. This study aimed to determine the awareness of health vocational school students regarding the recording and protection of patients' health data and whether this awareness varies according to demographic characteristics. In this study prepared with quantitative methods, data were collected from 487 vocational school students who will work in health services and who continue their education in Kocaeli province with surveys and scales and analyzed with numerical methods in SPSS (version 23.0) package program. The research data were collected with the Attitude Scale for Recording and Protecting Personal Health Data for Nursing Students consisting of 41 items and 5 sub-dimensions. The average attitude score of the participants on the scale was 3.71 and the scores in the sub-dimensions were distributed between 3.56-3.82. Among the demographic characteristics included in the research variables, it is seen that age, gender, and associate degree programs do not affect attitudes. It is seen that students' grade level, personal data protection knowledge level, professional legislation education, professional legislation duty knowledge, patient rights knowledge level, and patient rights education level finding the patient rights education sufficient affect attitudes at a statistically significant level. According to the research results, the education given to students about patient rights and protection of patient health data and the increase in the level of information of the students positively affects the attitudes towards recording and protecting patients' health data.
Keywords: Personal data; patient safety; patient rights; health data
Patient health information is considered personal data and should be recorded and protected against third parties in accordance with patient rights and privacy principles. Nurses are the most important actors in recording, protecting, and considering the treatment process of patients' health data and carrying out procedures for patients. In this respect, employees and candidates working in different areas of healthcare services must have sufficient awareness regarding the recording and protecting patient health data. This study aimed to determine the awareness of health vocational school students regarding the recording and protection of patients' health data and whether this awareness varies according to demographic characteristics. In this study prepared with quantitative methods, data were collected from 487 vocational school students who will work in health services and who continue their education in Kocaeli province with surveys and scales and analyzed with numerical methods in SPSS (version 23.0) package program. The research data were collected with the Attitude Scale for Recording and Protecting Personal Health Data for Nursing Students consisting of 41 items and 5 sub-dimensions. The average attitude score of the participants on the scale was 3.71 and the scores in the sub-dimensions were distributed between 3.56-3.82. Among the demographic characteristics included in the research variables, it is seen that age, gender, and associate degree programs do not affect attitudes. It is seen that students' grade level, personal data protection knowledge level, professional legislation education, professional legislation duty knowledge, patient rights knowledge level, and patient rights education level finding the patient rights education sufficient affect attitudes at a statistically significant level. According to the research results, the education given to students about patient rights and protection of patient health data and the increase in the level of information of the students positively affects the attitudes towards recording and protecting patients' health data.
Keywords: Personal data; patient safety; patient rights; health data
REFERANSLAR:
- Çiftlik EE, Ünal E, Özkan S, Kesgin V, Kurt Durmuş M, Dinç H ve ark. Bir eğitim ve araştırma hastanesinde bilgi güvenliği politikaları. In: IV. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi: Sözel Bildiriler. Cilt I. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı; 2013. p.233-50. ISBN: 978-975-590-455-9.
- Alçın AA. Türk hukukunda kişisel sağlık verileri ve idarenin kişisel sağlık verilerini koruma yükümlülüğü [Personal health data in Turkish law and the obligation of the administration to protect personal health data]. TAAD. 2022;13(51):365-410. [Link]
- Olca E, Can Ö. Ulusal ve uluslararası yönetmeliklerde kişisel sağlık verisi mahremiyetinin korunması. Uluslararası Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı, Amerika Birleşik Devletleri, 17 - 18 Ekim 2014. p.71-6.
- Gökçay B, Arda B. Kişisel sağlık verilerinin korunması kapsamında sağlık araştırmalarında etik bakış [Ethical overview of health research with regard to the protection of personal health data]. Turk Kardiyol Dern Ars. 2019;47(3):218-27. [Crossref]
- Dündar A, Hacıvelioğlu D, Erdoğdu S, Gündüz N. Kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasına ilişkin tutumlar: İstanbul?da bir devlet hastanesi örneği [Attitudes towards recording and protection of personal health data: an example of a public hospital in Istanbul]. Türkiye Biyoetik Dergisi. 2024;11(1):17-27. [Link]
- Yıldız Z, Yurttaş H, Ozan B. Bilgi güvenliği kapsamında yer alan rol gruplarının değerlendirilmesi [Evalution of role groups in the scope of ınformation security]. J 5N1 Quality. 2023;1(1):19-28. [Link]
- Seyhan F, Orhan F. Sağlık hizmetlerinde bilgi güvenliği ve mahremiyet. Yılık P, Beylik U, editörler. Hastane ve Sağlık Yönetimi Güncel Konular-I. Ankara: İksad Yayınevi; 2023. p.65-81. [Crossref]
- Kenar S, Malak Akgün B. Sağlık bilimleri öğrencilerinin sağlık okuryazarlık, etik duyarlılık düzeylerinin ve bilgi güvenliği farkındalıklarının mobil sağlık uygulamaları (aplikasyonları) kullanımları bağlamında değerlendirilmesi [Evaluation of health literacy, ethical sensitivity and information security awareness of health science students in the context of their use of mobile health applications]. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023;(21):972-88. [Link]
- Bostan S. Sağlık çalışanlarının hasta haklarına yönelik tutumlarının araştırılması: Farabi Hastanesi örneği [The investigation of health employees attitudes related patient rights: instances of Farabi Hospital]. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2007;10(1):1-18. [Link]
- Arslan ET, Demi̇r H. Sağlık çalışanlarının hasta mahremiyetine ilişkin tutumu: nitel bir araştırma [Attitudes of health workers related to patient confidentiality: a qualitative research]. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2017;17(4):191-220. [Link]
- Özata M, Özer K. Sağlık çalışanlarının hasta mahremiyeti konusundaki tutumlarının incelenmesi [Investigation of the attitudes of health care staff about patient privacy]. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 2017;20(1):1-21. [Link]
- Tural Büyük E, Ünaldı Baydın N. Hemşirelik öğrencilerinin etik duyarlılıkları ile kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasına yönelik tutumları arasındaki ilişki [Association between ethical sensitivity and attitudes towards recording and protecting personal data in nursing students]. Türkiye Biyoetik Dergisi. 2020;7(4):198-210. [Link]
- Thapa C, Camtepe S. Precision health data: requirements, challenges and existing techniques for data security and privacy. Comput Biol Med. 2021;129:104130. [Crossref] [PubMed]
- Can A. SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. 6. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık; 2018. [Crossref]
- Sönmez V, Alacapınar FG. Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. 6. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık; 2018.
- Lorcu F. Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı. 1. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık; 2015. [Crossref]
- Yücel Toy B, Güneri Tosunoğlu N. Sosyal bilimler alanındaki araştırmalarda bilimsel araştırma süreci, istatistiksel teknikler ve yapılan hatalar [Scientific research process, statistical techniques and mistakes in social research]. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi. 2007;(1):1-20. [Link]
- Bezirgan Gözmener S, Şenol S, Seren İntepeler Ş. Hemşirelik Öğrencileri İçin Kişisel Sağlık Verilerinin Kayıt ve Korunması Tutum Ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması [Study of validity and reliability of Registration and Preservation of the Personal Health Data Attitude Scale For Nursing Students]. DEUHFED. 2019;12(1):21-30. [Link]
- Basit G. Hemşirelik öğrencilerinin hastaların kişisel sağlık verileri ilgili görüşleri [Views of nursing students about patients? personal health data]. EGEHFD. 2021;37(3):189-95. [Link]
- Resmî Gazete (1.8.1998, Sayı: 23420) sayılı Hasta Hakları Yönetmeliği; 1998. [Link]
- Demir Karabayır E, Karaca Dedeoğlu A, Kurşun A. Sağlık bilimleri fakültesi öğrencilerinin kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasına ilişkin tutumlarının incelenmesi [Attitudes of faculty of health sciences students on the registration and protection of personal health data]. Research Studies Anatolia Journal. 2023;6(2):145-68. [Link]
- Pakiş Çetin S, Çevi̇k K. Hemşirelik öğrencilerinin hastaların kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasına ilişkin tutumları [Attitudes of nursing students related the registration and preservation of personal health data of patients]. DEUHFED. 2021;14(3):199-206 DOI: [Crossref]
- Maraş G, Ceyhan Ö. Hemşirelik öğrencilerinin kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunması konusundaki tutumları [Nursing students? attitudes regarding registration and protection of personal health data]. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi. 2021;9(2):498-509. [Link]
- Karakaya İ, Mercanlıoğlu AÇ. Tıbbi dokümantasyonun sağlık kuruluşları açısından önemi: kamu ve özel hastane çalışanlarının tıbbi kayıt sistemine yönelik tutumları [The importance of medical documentation in terms of health organizations: attitudes towards the medical records system of public and private hospital employees]. International Social Sciences Studies Journal. 2024;5(34):2426-36. [Link]
- Olğun S, Adıbelli̇ D. Hemşirelik öğrencilerinin hastaların kişisel sağlık verilerinin kayıt ve korunmasına yönelik tutumlarının belirlenmesi [Determination of nursing students? attitudes towards the registration and protection of patients? personal health data]. STED. 2022;31(6):441-50. DOI: [Crossref]
- Poorchangizi B, Borhani F, Abbaszadeh A, Mirzaee M, Farokhzadian J. The importance of professional values from nursing students? perspective. BMC Nurs. 2019;18:26. ; [PubMed] [PMC]
- Hosseini-Ghavam-Abad L, Asghari F, Bandehagh A, Najafipour S, Bigdeli S. Patient privacy: awareness and attitudes of Iran University of Medical Sciences medical students. Med J Islam Repub Iran. 2019;33:12. ; [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Adib-Hajbaghery M, Faraji M. Comparison of effect between group discussion and educational booklet on Iranian nursing students? attitude and practice toward patient privacy. J Educ Eval Health Prof. 2016;13:29. ; [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Kessler SR, Pindek S, Kleinman G, Andel SA, Spector PE. Information security climate and the assessment of information security risk among healthcare employees. Health Informatics J. 2020;26(1):461-73. [Crossref] [PubMed]
- Soysal H. ISO/IEC 27001 kapsamında bilgi güvenliği yönetim farkındalığının değerlendirilmesi: Ankara ili sağlık kurumları bilgi işlem birimi çalışanları örneği [Yüksek lisans tezi]. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi; 2023. [Link]
.: İşlem Listesi