.: DERLEME
Sosyolojik Temellendirme Çerçevesinde Beyin Ölümü Kavramı: Geleneksel Derleme
The Concept of Brain Death within the Framework of Sociological Justification: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2022;30(3):323-31
doi: 10.5336/mdethic.2022-88882
Makale Dili: TR
Tam Metin
ÖZET
Toplumsal düzeyde beyin ölümünün kabulüne bakıldığında, kalp merkezli ölümünden kopulamadığı bilinmektedir. Sosyal sistem içinde en iyinin gerçekleştirilebilmesi için toplumsal aktörler tarafından beyin ölümünün doğru anlaşılması elzemdir. Bu amaçla beyin ölümü tanısı ve ilintili olduğu organ nakli konusunda toplumsal bilincinin yükseltilmesi gerekmektedir. Evlerden hastanelere yönlenen ölümle cihazların gözetimine giren yaşam, beraberinde bazı etik sorunları gündeme getirmiştir. Tıp etiği disiplini açısından beyin ölümünün tıbbi ölüm olarak kabulüyle 'insanları araç değil amaç olarak görmek' ilkesiyle 'hiç kimseyi öldürmeden ölecek olan bir kişiyi kurtarmak' ilkesi birlikte ele alınmayı zorunlu kılmaktadır. Kuşkusuz, yaşamı organ nakline bağlı bir hasta için onu yaşatmak amacı uğruna her şey yapılabilir noktasına asla gelinmemelidir. Aksi hâlde insanın değeri adına aynı değerde başka bir amacı araç olarak değerlendirmek söz konusu olur ki bu yaklaşım yukarıda bahsedilen ilkelerle çelişecektir. Etik temellenlendirme yöntemlerinden 'sosyolojik temellendirme', kaynağını toplum sözleşmesinden ve toplumsal uzlaşıdan alır. Bireyin yaşamsal faaliyetleri sürdüğü hâlde sosyal ilişkilere girememesi, sosyal ilişkilerdeki kopukluk boyutunda 'sosyal ölüm', 'sosyal olarak ölü' kavramı, 'sosyal yalnızlık' kavramlarıyla ilişkilendirilir. Diğer bir yönüyle beyin ölümünün ölüm kriteri olarak kabul edilmesi, hayatta kalmak için organ nakline ihtiyaç duyanlara daha fazla donör sağlamaktadır. Bu çalışma, sosyolojik temellendirme çerçevesinde beyin ölümü kavramı üzerine bir değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda konu literatür temelli ele alınmış, bireyin mutluluğu için toplumun genel iyiliği ve toplumsal yarar açısından beyin ölümü ve organ nakli arasındaki dikotomik ilişki, değerlendirilmesi gereken noktalardan biri olarak belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ölüm; beyin ölümü; etik temellendirme; sosyolojik temellendirme
Toplumsal düzeyde beyin ölümünün kabulüne bakıldığında, kalp merkezli ölümünden kopulamadığı bilinmektedir. Sosyal sistem içinde en iyinin gerçekleştirilebilmesi için toplumsal aktörler tarafından beyin ölümünün doğru anlaşılması elzemdir. Bu amaçla beyin ölümü tanısı ve ilintili olduğu organ nakli konusunda toplumsal bilincinin yükseltilmesi gerekmektedir. Evlerden hastanelere yönlenen ölümle cihazların gözetimine giren yaşam, beraberinde bazı etik sorunları gündeme getirmiştir. Tıp etiği disiplini açısından beyin ölümünün tıbbi ölüm olarak kabulüyle 'insanları araç değil amaç olarak görmek' ilkesiyle 'hiç kimseyi öldürmeden ölecek olan bir kişiyi kurtarmak' ilkesi birlikte ele alınmayı zorunlu kılmaktadır. Kuşkusuz, yaşamı organ nakline bağlı bir hasta için onu yaşatmak amacı uğruna her şey yapılabilir noktasına asla gelinmemelidir. Aksi hâlde insanın değeri adına aynı değerde başka bir amacı araç olarak değerlendirmek söz konusu olur ki bu yaklaşım yukarıda bahsedilen ilkelerle çelişecektir. Etik temellenlendirme yöntemlerinden 'sosyolojik temellendirme', kaynağını toplum sözleşmesinden ve toplumsal uzlaşıdan alır. Bireyin yaşamsal faaliyetleri sürdüğü hâlde sosyal ilişkilere girememesi, sosyal ilişkilerdeki kopukluk boyutunda 'sosyal ölüm', 'sosyal olarak ölü' kavramı, 'sosyal yalnızlık' kavramlarıyla ilişkilendirilir. Diğer bir yönüyle beyin ölümünün ölüm kriteri olarak kabul edilmesi, hayatta kalmak için organ nakline ihtiyaç duyanlara daha fazla donör sağlamaktadır. Bu çalışma, sosyolojik temellendirme çerçevesinde beyin ölümü kavramı üzerine bir değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda konu literatür temelli ele alınmış, bireyin mutluluğu için toplumun genel iyiliği ve toplumsal yarar açısından beyin ölümü ve organ nakli arasındaki dikotomik ilişki, değerlendirilmesi gereken noktalardan biri olarak belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ölüm; beyin ölümü; etik temellendirme; sosyolojik temellendirme
ABSTRACT
Considering the acceptance of brain death at the societal level, it is known that it cannot be separated from the heart-centered death. For the realization of the best in the social system, the correct understanding of brain death by social actors is essential. For this purpose, it is necessary to raise public awareness about the diagnosis of brain death and related organ transplantation. Death directed from homes to hospitals and life under the surveillance of devices have brought some ethical problems to the agenda. In terms of the discipline of medical ethics, the acceptance of brain death as a medical death, the principle of 'seeing people as an end rather than a tool', and the principle of 'saving a person who will die without killing anyone' require to be considered together. Undoubtedly, for a patient whose life depends on organ transplantation, anything should be done for the sake of keeping him alive. Otherwise, it would be possible to evaluate another goal of the same value as a means for the sake of human value, which would contradict the principles mentioned above. One of the ethical justification methods, 'sociological grounding' takes its source from the social contract and social consensus. The inability of the individual to enter into social relations even though his vital activities continue, is associated with the concepts of 'social death', 'socially dead' and 'social loneliness' in the dimension of disconnection in social relations. On the other hand, accepting brain death as a death criterion provides more donors to those who need organ transplantation to survive. This study aims to evaluate the concept of brain death within the framework of sociological grounding. In this context, the subject was discussed on the basis of the literature, and the dichotomous relationship between brain death and organ transplantation was determined as one of the points that should be evaluated in terms of the general well-being of the society and social benefit for the happiness of the individual.
Keywords: Death; brain death; ethical justification; sociological justification
Considering the acceptance of brain death at the societal level, it is known that it cannot be separated from the heart-centered death. For the realization of the best in the social system, the correct understanding of brain death by social actors is essential. For this purpose, it is necessary to raise public awareness about the diagnosis of brain death and related organ transplantation. Death directed from homes to hospitals and life under the surveillance of devices have brought some ethical problems to the agenda. In terms of the discipline of medical ethics, the acceptance of brain death as a medical death, the principle of 'seeing people as an end rather than a tool', and the principle of 'saving a person who will die without killing anyone' require to be considered together. Undoubtedly, for a patient whose life depends on organ transplantation, anything should be done for the sake of keeping him alive. Otherwise, it would be possible to evaluate another goal of the same value as a means for the sake of human value, which would contradict the principles mentioned above. One of the ethical justification methods, 'sociological grounding' takes its source from the social contract and social consensus. The inability of the individual to enter into social relations even though his vital activities continue, is associated with the concepts of 'social death', 'socially dead' and 'social loneliness' in the dimension of disconnection in social relations. On the other hand, accepting brain death as a death criterion provides more donors to those who need organ transplantation to survive. This study aims to evaluate the concept of brain death within the framework of sociological grounding. In this context, the subject was discussed on the basis of the literature, and the dichotomous relationship between brain death and organ transplantation was determined as one of the points that should be evaluated in terms of the general well-being of the society and social benefit for the happiness of the individual.
Keywords: Death; brain death; ethical justification; sociological justification
REFERANSLAR:
- Gökçe G. İyi ölümden kötü ölüme,"istemli" ölümden "istemsiz" hayata; öl [dür] me ve yaşa [t] ma hakkı üzerine [From good death to bad death, from voluntary death to involuntary life; on the right to die/kill and to live/keep alive]. MSGSÜ Sosyal Bilimler. 2017;(15):57-91. [Link]
- Burcu E, Akalın E. Ölüm olgusu üzerine sosyolojik tartışmalar [Sociological discussions of the death phenome-non]. Hacettepe University Journal of Turkish Studies. 2008;(8):29-54. [Link]
- Beauchamp T, Childress JF. Temel MK, çeviri editörü. Biyomedikal Etik Prensipleri. 7. Baskı. İstanbul: Pınarbaşı Matbaacılık; 2017.
- Özlem D. Etik-Ahlak Felsefesi. Etik Temellendirme Tarzları. 1. Baskı. İstanbul: İnkilap Kitabevi; 2004. p.24-7.
- Cevizci A. Etiğe Giriş. Etik Temellendirme. 1. Baskı. İstanbul: Paradigma Yayınları; 2002. p.17-20.
- Güngör FŞ. Ölüm hakkında çağın felsefi senaryosu: hakikat mi hiçlik mi? [The philosophical scenario of the era on death: truth or nothingness?]. Journal of Philosophy and Social Sciences. 2019;(22):227-40. [Link]
- Malpas J, Solomon RC. Ölüm ve Felsefe. Küçük N, çeviri editörü. Malpas J, Solomon RC. editörler. Ölüm ve Felsefe Giriş. 2. Baskı. İstanbul: İthaki; 2006. p.15-40.
- Pattabanoğlu FZ. İslâm filozoflarının ölüm hakkındaki düşüncelerinde stoacı filozofların etkisi [The influences of stoic philosophers on Islamic philosophers' thoughts of death]. Ekev Akademi Dergisi. 2015;19(64):73-90. [Crossref]
- Blasio A. "Nothing in life but death": Aleksandr Zel'dovich's Targetin conversation with Lev Tolstoy's philoso-phy of the value of death. The Russian Review. 2014;73(3):427-46. [Crossref]
- Flowers BS. Death the bald scenario. In: Malpas J, Solomon RC, eds. Death and Philosophy. 1st ed. London: Taylor & Francis Group; 2006. p.107-44.
- Hadot P. Erşen M, çeviri editörü. Wittgenstein ve Dilin Sınırları. 2. Baskı. Doğu Batı Yayınları; 2011.
- Weiner S, Sheer C. Socially situated brain death. AMA Journal of Ethics. 2020;22(12):E981-1070. [Link]
- Ünsal G. Guy de Maupassant'da Ölüm Anlayışı: "La Morte" [Understanding of death in Guy de Maupassant: "La Morte"]. RumeliDe Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. 2018;(12):249-56. [Crossref]
- Durakoğlu A, Coşkun H. Varoluş felsefesinin psikolojik teması: 'Ölüm'. Gül OK, Kurt B, Çakmakçı CC, editörler. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Tam Metin Kitabı. Üsküp-Makedonya 20-22 Nisan 2018. p.49.
- Aydoğdu H. Kierkegaard ve Heidegger'de ölümün eksistensiyal-ontolojik çözümlemesi [The existential-ontological analysis of death in Kierkegaard and Heidegger]. Bursa Uludağ University Faculty of Arts and Sciences Journal of Philosophy. 2016;(27):127-50. [Crossref]
- Montaigne MD. Eyuboğlu S, çeviri editörü. Denemeler. 27. baskı. İstanbul: Cem Yayınevi; 1996.
- Nazlı A. Bedenin ölümü: modern öncesinden postmoderne beden ve ölüm [Death of body: body and death fron pre-modern to postmodern]. Sosyoloji Dergisi. 2006;16. [Link]
- Aksakal E. Evcilleştirilmişten yasaklanmışa ölüm ve ölüm sosyolojisine dair [Regarding death from domesticated to the forbidden and death sociology]. Researcher Social Science Studies. 2019;2(7):77-93. [Link]
- Yang Q, Miller G. East-West differences in perception of brain death. Review of history, current understandings, and directions for future research. J Bioeth Inq. 2015;12(2):211-25. [Crossref] [PubMed]
- Akalın Ö. Türk üniversite gençliğinin ölüme bakış açısı: alturist ve mutlu ölüm olgusu [Death from the point of vıew of Turkish university youth: the fact of altruism and good death]. Journal of Turkish Social Sciences Re-search. 2020;5(1):1-17. [Link]
- Kayacan G. Modern toplumlarda yaşlılık, ölüm algısı. [Ageing, Perception of Death and Ageism in Modern Societies]. MSGSÜ Sosyal Bilimler. 2017;(15):15-29.
- Walter T. The sociology of death. Sociology Compass. 2008;2(1):317-36. [Crossref]
- Özarslan AD. Ölümün Tıbbileşmesi ve Heterotopya Olarak Yoğun Bakım Ünitesi. [Medicalization of death and intensive care unit as a heterotopia]. MSGSÜ Sosyal Bilimler. 2017;(15):30-44. [Link]
- Agamben G. Başgül Aİ, çeviri editörü. Tanık ve arşiv. Auschwitz'den artakalanlar. Muselmann 2. Baskı. Ankara: Dipnot Yayınları; 2017. p.73.
- Koç S, Can M. Ölüm kavramı ve ölü muayenesi. Birinci Basamakta Adli Tıp. 2. Baskı. İstanbul: İstanbul Tabip Odası Yayınları; 2010. p.18-37.
- Morison RS. Death: process or event? Science. 1971;173(3998):694-8. [Crossref] [PubMed]
- Gill K, Lamb D. Death, brain death and ethics. Noûs. 1989;23(4):545-51. [Crossref]
- İlkılıç İ. Ertin H, Özdemir M, editörler. Hayatın Başlangıcı ve Sonu: Tıbbı, Dini ve Etik Sorunlar. Hayat ne zaman başlar ne zaman biter? 1. Baskı. İstanbul: İstanbul Araştırma ve Eğitim Vakfı Yayınları; 2003. p.138.
- De Georgia MA. History of brain death as death: 1968 to the present. J Crit Care. 2014;29(4):673-8. [Crossref] [PubMed]
- Özer H. "Kalbi atan kadavralar"/"sıcak ölüler": modern dönemde ölümün yeniden tanımlanma gereksinimine ilişkin sosyo-kültürel bir inceleme ["Heart-beating cadavers"/"warm deads": a socio-cultural review of the need for redefinition of death in the modern era]. MSGSÜ Sosyal Bilimler. 2017;(15):45-56. [Link]
- Defanti CA. Brain death. Encyclopedia of Applied Ethics. 2nd ed. Cambridge, Massachusetts: Academic Press; 2012. p.324-31. [Crossref]
- Neiders I, Dranseika V. Minds, brains, and hearts: an empirical study on pluralism concerning death determination. Monash Bioeth Rev. 2020;38(1):35-48. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Pallis C. Whole-brain death reconsidered--physiological facts and philosophy. J Med Ethics. 1983;9(1):32-7. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Bowman KW, Richard SA. Culture, brain death, and transplantation. Prog Transplant. 2003;13(3):211-5; quiz 216-7. [Crossref] [PubMed]
- Shewmon AD. The brain and somatic integration: insights into the standard biological rationale for equating "brain death" with death. J Med Philos. 2001;26(5):457-78. [Crossref] [PubMed]
- Bibler TM, Galbraith KL, Brothers KB. Ethics and brain death in pediatrics: recent controversy and practical suggestions. J Pediatr Intensive Care. 2017;6(4):240-4. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Üstün Ç, Demirci N. Yaşam Desteğini Sonlandırmak Etik Bir İkilem Olabilir mi? Sam Schmid Olgusu ve Hospiz. [Could terminating life support be an ethical dilemma? the case of sam schmid and hospice]. Fasikül Aylık Hukuk Dergisi. 2012;4(35):6-7. [Link]
- Vatanoğlu EE, Doğan H. Türkiye'de yasal ve etik boyutuyla organ nakli. [Doktora tezi]. İstanbul: İstanbul Üni-versitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2007. [Link]
- Hurley D. New reports of coma "miracle" provoke consternation, while hinting at progress. Neurology Today. 2012;11-2. [Crossref]
- Morioka M. Reconsidering brain death: a lesson from Japan's fifteen years of experience. Hastings Cent Rep. 2001;31(4):41-6. [Crossref] [PubMed]
- Yılmaz Ö. Wittgenstein'in Tractatus'u açısından anlam dışı kavramı [The concept of nonsense in Wittgenstein's tractatus]. Felsefe Arkivi. 2018;(48):73-85. [Link]
- Tillich P. Dansuk C, çeviri editörü. Olmak Cesareti. 4. Baskı. İstanbul: Okuyan Us Yayınları; 2020.
- Öztürk H, Şaylıgil Ö. Organ ve doku nakli yasasının yarar etiği içerisindeki geçerlilik-uygunluk ve inanma fayda-ları açısından değerlendirilmesi [An evaluation of organ and tissue transplantation code according to commonly used consept of utilitarianism utility of appropriateness utility of validityand utility of belief: review]. Turkiye Klinikleri J Med Ethics. 2015;23(3):103-19. [Crossref]
- Nuland SB. Taş Ş, çeviri editörü. Nasıl Ölürüz? Yaşamın son döneminden izlenimler. Boğulmuş Kalp. 4. Baskı. İstanbul: H2O Yayıncılık ve İletişim Hizmetleri; 2013. p.35-8.
.: İşlem Listesi