.: ORİJİNAL ARAŞTIRMA
The Relationship Between Nutritional Attitudes and Behaviors and Nutritional Self-Efficacy Levels of School-Age Children with Various Variables: A Cross-Sectional Study
Okul Çağı Çocuklarının Beslenme Tutum ve Davranışları ile Beslenme Öz Yeterlilik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi: Kesitsel Bir Çalışma
Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2025;10(2):383-90
doi: 10.5336/healthsci.2024-107387
Makale Dili: EN
Tam Metin
ABSTRACT
Objective: This study aimed to evaluate the relationship between nutritional attitudes and behaviors and nutritional self-efficacy levels of school-age children and various variables. Material and Methods: The study was conducted with a total of 400 volunteer students (191 girls, 209 boys) studying in the 4th grade of 4 state primary schools in İstanbul. The Sociodemographic Information Form, Child Health Perception Form, Child Dietary Self-Efficacy Scale (CDSS), Nutrition Attitude Scale (NAS) and Food Behavior Scale were used to collect the research data. The data were analyzed using the SPSS 27.0 statistical package program and p<0.05 values were considered significant. Results: In the study, 47.7% of the participants were girls and 52.3% were boys. The mean age of the students was 9.3±0.8 years, mean body mass index z score for age was 1.45±0.9 and total daily sleep time was 8.34 hours. It was determined that the mean scores of the male students on the CDSS (p=0.003) and NAS (p=0.040) were significantly higher than those of the female students. It was observed that the CDSS scores of the students with excellent health perception were the highest (p=0.003). A positive significant correlation was found between the CDSS and NAS scales (p=0.002). Conclusion: It was concluded that nutritional self-sufficiency and nutritional attitudes are important predictors of health perception. Accordingly, it is thought that interventions aimed at improving nutritional attitudes and behaviors in school children can help protect and improve the health of children and thus, make positive contributions to public health.
Keywords: Attitude; health behavior; child health
Objective: This study aimed to evaluate the relationship between nutritional attitudes and behaviors and nutritional self-efficacy levels of school-age children and various variables. Material and Methods: The study was conducted with a total of 400 volunteer students (191 girls, 209 boys) studying in the 4th grade of 4 state primary schools in İstanbul. The Sociodemographic Information Form, Child Health Perception Form, Child Dietary Self-Efficacy Scale (CDSS), Nutrition Attitude Scale (NAS) and Food Behavior Scale were used to collect the research data. The data were analyzed using the SPSS 27.0 statistical package program and p<0.05 values were considered significant. Results: In the study, 47.7% of the participants were girls and 52.3% were boys. The mean age of the students was 9.3±0.8 years, mean body mass index z score for age was 1.45±0.9 and total daily sleep time was 8.34 hours. It was determined that the mean scores of the male students on the CDSS (p=0.003) and NAS (p=0.040) were significantly higher than those of the female students. It was observed that the CDSS scores of the students with excellent health perception were the highest (p=0.003). A positive significant correlation was found between the CDSS and NAS scales (p=0.002). Conclusion: It was concluded that nutritional self-sufficiency and nutritional attitudes are important predictors of health perception. Accordingly, it is thought that interventions aimed at improving nutritional attitudes and behaviors in school children can help protect and improve the health of children and thus, make positive contributions to public health.
Keywords: Attitude; health behavior; child health
ÖZET
Amaç: Bu çalışmada, okul çağı çocuklarının beslenme tutum ve davranışları ile beslenme öz yeterlilik düzeylerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler: Çalışma, İstanbul'da 4 devlet ilköğretim okulunun 4. sınıflarında öğrenim görmekte olan toplam 400 gönüllü öğrenci (191 kız, 209 erkek) ile yürütülmüştür. Çalışma verilerinin toplanmasında Sosyodemografik Bilgi Formu, Çocuk Sağlık Algısı Formu, Çocuk Beslenme Öz Yeterlilik Ölçeği (ÇBÖÖ), Beslenme Tutum Ölçeği (BTÖ) ve Beslenme Davranış Ölçeği (BDÖ) kullanılmıştır. Veriler SPSS 27.0 istatistik paket programı ile analiz edilmiş ve p<0,05 değeri anlamlı olarak kabul edilmiştir. Bulgular: Çalışmaya katılan bireylerin %47,7'sini kız %52,3'ünü erkek öğrenciler oluşturmaktadır. Öğrencilerin ortalama yaşları 9,3±0,8 yıl, yaşa göre beden kütle indeksi (BKİ) z skoru ortalamaları 1,45±0,9 günlük toplam uyku süreleri ise 8,34 saat olarak bulunmuştur. Erkek öğrencilerin ÇBÖÖ (p=0,003) ve BTÖ (p=0,040) ortalama puanlarının kızlardan anlamlı olarak daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Sağlık algısı mükemmel olan öğrencilerin ÇBÖÖ puanlarının en yüksek olduğu görülmüştür (p=0,003). ÇBÖÖ ve BTÖ ölçekleri arasında pozitif yönde anlamlı bir korelasyon olduğu tespit edilmiştir (p=0,002). Sonuç: Beslenme öz yeterliliği ve beslenme tutumunun sağlık algısının önemli bir yordayıcısı olduğu sonucuna varılmıştır. Bu doğrultuda, okul çocuklarında beslenme tutum ve davranışlarının iyileştirilmesine yönelik müdahalelerin çocukların sağlığını korumaya ve geliştirmeye yardım edebileceği ve böylece, toplum sağlığına olumlu katkılar sağlayabileceği düşünülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Tutum; sağlık davranışı; çocuk sağlığı
Amaç: Bu çalışmada, okul çağı çocuklarının beslenme tutum ve davranışları ile beslenme öz yeterlilik düzeylerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntemler: Çalışma, İstanbul'da 4 devlet ilköğretim okulunun 4. sınıflarında öğrenim görmekte olan toplam 400 gönüllü öğrenci (191 kız, 209 erkek) ile yürütülmüştür. Çalışma verilerinin toplanmasında Sosyodemografik Bilgi Formu, Çocuk Sağlık Algısı Formu, Çocuk Beslenme Öz Yeterlilik Ölçeği (ÇBÖÖ), Beslenme Tutum Ölçeği (BTÖ) ve Beslenme Davranış Ölçeği (BDÖ) kullanılmıştır. Veriler SPSS 27.0 istatistik paket programı ile analiz edilmiş ve p<0,05 değeri anlamlı olarak kabul edilmiştir. Bulgular: Çalışmaya katılan bireylerin %47,7'sini kız %52,3'ünü erkek öğrenciler oluşturmaktadır. Öğrencilerin ortalama yaşları 9,3±0,8 yıl, yaşa göre beden kütle indeksi (BKİ) z skoru ortalamaları 1,45±0,9 günlük toplam uyku süreleri ise 8,34 saat olarak bulunmuştur. Erkek öğrencilerin ÇBÖÖ (p=0,003) ve BTÖ (p=0,040) ortalama puanlarının kızlardan anlamlı olarak daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Sağlık algısı mükemmel olan öğrencilerin ÇBÖÖ puanlarının en yüksek olduğu görülmüştür (p=0,003). ÇBÖÖ ve BTÖ ölçekleri arasında pozitif yönde anlamlı bir korelasyon olduğu tespit edilmiştir (p=0,002). Sonuç: Beslenme öz yeterliliği ve beslenme tutumunun sağlık algısının önemli bir yordayıcısı olduğu sonucuna varılmıştır. Bu doğrultuda, okul çocuklarında beslenme tutum ve davranışlarının iyileştirilmesine yönelik müdahalelerin çocukların sağlığını korumaya ve geliştirmeye yardım edebileceği ve böylece, toplum sağlığına olumlu katkılar sağlayabileceği düşünülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Tutum; sağlık davranışı; çocuk sağlığı
REFERANSLAR:
- Choedon T, Brennan E, Joe W, Lelijveld N, Huse O, Zorbas C, et al. Nutritional status of school-age children (5-19 years) in South Asia: a scoping review. Matern Child Nutr. 2024;20(2):e13607. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü [İnternet]. Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER) 2022. © 2023 Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Sağlık Bakanlığı Erişim tarihi: [Link]
- Karğın D. Okul Çağındaki Çocuklarda Beslenme Alışkanlıklarının Ağız-Diş Sağlığı Ve Ağız Florasındaki Lactobacıllus Türleri Üzerine Etkilerinin Incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi; 2018. [Erişim tarihi: 07 Kasım 2024]. Erişim linki: [Link]
- Dutta A, Suri S, Rai M, Malik RA, Acharya R, Pandey P. Indicators of malnutrition among school-going children in an Eastern State (West Bengal) of India. Ecol Food Nutr. 2024;63(3):229-50. [Crossref] [PubMed]
- Charlton K, Comerford T, Deavin N, Walton K. Characteristics of successful primary school-based experiential nutrition programmes: a systematic literature review. Public Health Nutr. 2021;24(14):4642-62. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Amoadu M, Abraham SA, Adams AK, Akoto-Buabeng W, Obeng P, Hagan JE Jr. Risk factors of malnutrition among in-school children and adolescents in developing countries: a scoping review. Children (Basel). 2024;11(4):476. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Sağlık Bakanlığı. "Türkiye Çocukluk Çağı (İlkokul 2. Sınıf Öğrencileri) Şişmanlık Araştırması-COSI-TUR 2016. Ankara 2017. [Link]
- Çolak B, Ergün A. İstanbul'un bir ilçesinde okul çağı çocuklarında beslenme alışkanlıkları ve sıvı tüketim durumunun vücut kütle indeksi ile ilişkisi: kesitsel bir çalışma [The relationship between nutrition and fluid consumption status and body mass index in school age children in a district of İstanbul: a cross-sectional study]. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi. 2020;2(3):197-212. [Link]
- Bozbulut R, Keser A, Sürücüoğlu MS, Bideci A. Okul çağı çocuklarının beslenme durumları ile bazı biyokimyasal parametreleri arasındaki ilişki [The relationship between nutritional status and some biochemical parameters of school age children]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;7(1):40-53. [Link]
- Köksal E, Karaçil MŞ. Okul çağı çocuklarında şeker tüketiminin beden kütle indeksine etkisinin değerlendirilmesi [Relationship between sugar consumption and body mass index among school aged children]. Fırat Tıp Dergisi. 2014;19(3):151-5. [Link]
- Bandura A. Social cognitive theory: an agentic perspective. Annu Rev Psychol. 2001;52:1-26. [Crossref] [PubMed]
- Kabasakal E, Arslan UE, Sarp Ü, Ünlü HK, Bilir N, Yardım MS, et al. Çocuklar için sağlıklı yeme öz-yeterlik ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması [The Turkish validity and reliability study of the healthy eating self-efficacy scale for children]. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi. 2020;15(1):72-7. [Crossref]
- Çolak E. Beslenme eğitimi açısından ortaokul ders kitapları ve öğretim programlarının durumu ve ortaokul öğrencilerinin beslenme öz yeterlilikleri. [Yüksek Lisans Tezi]. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi; 2019. [Erişim tarihi: 08 Kasım 2024]. Erişim linki: [Link]
- Elmas C, Gezer C, Yurt M, Türkay E. Altı-sekiz yaş çocukların beslenme tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi [Evaluation of nutritional attitudes and behaviors of children aged six- to eight]. Food and Health. 2024;10(2):96-103. [Crossref]
- Mohabati S, Mirahmadizadeh A, Hassanzadeh-Rostami Z, Bellissimo N, Faghih S. The relationship between weight status and food environments, peer influence and dietary intake among high-school students: a case-control study. Nutrition & Food Science. 2024;54(4):391-402. [Crossref]
- Edmundson E, Parcel GS, Feldman HA, Elder J, Perry CL, Johnson CC, et al. The effects of the Child and Adolescent Trial for Cardiovascular Health upon psychosocial determinants of diet and physical activity behavior. Prev Med. 1996;25(4):442-54. [Crossref] [PubMed]
- WHO [Internet]. WHO child growth standards: training course on child growth assessment. © 2025 WHO [Cited: January 15, 2025]. Available from: [Link]
- Öztürk M, Erdoğan S. Çocukların beslenme alışkanlıklarının sağlık davranışı etkileşim modeline göre incelenmesi. [Doktora Tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2010. [Erişim tarihi: 8 Kasım 2024]. Erişim linki: [Link]
- Haney MÖ, Bahar Z. Çocuk Kalp Sağlığını Geliştirme Tutum Ölçeği'nin geçerlik ve güvenirliği [Childrens' Cardiovascular Health Promotion Attitude Scale's validity and reliability abstract]. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2014;7(2):92-7. [Link]
- Akder RN, Meseri R, Çakıroğlu FP. Okul Çağı çocukluk döneminde beslenme eğitimi [Nutrition education for school-aged children]. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;7(2):1-10. [Link]
- Scaglioni S, De Cosmi V, Ciappolino V, Parazzini F, Brambilla P, Agostoni C. Factors influencing children's eating behaviours. Nutrients. 2018;10(6):706. [Crossref] [PubMed] [PMC]
- Belot M, James J. Incentivizing dietary choices among children: review of experimental evidence. Food Policy. 2022;111:102319. [Crossref]
- Hamurcu P. 8-12 yaş grubu çocuklarda yeme davranışı, beslenme özyeterliliği, ebeveynlerin çocukların beslenme tarzı üzerine etkisi ile sağlık ve yaşam kalitesi ilişkisi [The relationship between eating behavior, nutritional self-efficiency, effect of parents on child's nutritional style with health and quality of life in children aged 8-12 years]. Kocatepe Tıp Dergisi. 2023;24(4):443-51. [Crossref]
- Cangöl Sögüt S, Erdoğan S. Psychosocial and behavioral predictors for prevention of obesity among adolescents: a transtheoretical model perspective. Int J Heal Serv Res Policy. 2018;3(1):22-32. [Crossref]
- Başçı AB. Sağlık davranışı etkileşim modeline dayalı sağlıklı beslenme programının ilköğretim öğrencilerinin beslenme tutum ve davranışlarına etkisi [Doktora Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi; 2020. [Erişim tarihi: 8 Kasım 2024]. Erişim linki: [Link]
- Karacabey K, Angın M. Farklı okullarda eğitim gören 10-15 yaş arasındaki çocuklarda beslenme öz yeterlik düzeyinin belirlenmesi [Nutrition self-sufficiency levels in children between 10-15 ages of training in different schools and effecting factors]. Hemşirelik Bilimi Dergisi. 2019;2(2):14-7. [Link]
- Contento IR, Randell JS, Basch CE. Review and analysis of evaluation measures used in nutrition education intervention research. J Nutr Educ Behav. 2002;34(1):2-25. [Crossref] [PubMed]
- Şahin O. Adölesan muay thai sporcularında aile ortamı, beslenme öz-yeterlik ve beslenme tutumlarının sağlık algısına etkisi [The effect of family environment, nutrition self-efficacy and nutrition attitudes on health perception of adolescent muay thai athletes]. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2023;12(1):270-8. [Crossref]
- Arusoglu G. Ortaokul öğrencilerinde beslenme özyeterlik ve beslenme davranışlarının incelenmesi ve ailesel obezitenin belirlenmesi [The investigation of nutritional self-efficacy and parental obesity in secondary school children]. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021;30(2):165-73. [Crossref]
- Çeltek Orhan Ö, Karayagız Muslu G, Manav G, Kara R. An investigation of the relationship between nutritional behaviours and nutritional self-efficacy in children. Child Care Health Dev. 2022;48(5):744-50. [Crossref] [PubMed]
.: İşlem Listesi