.: DERLEME
Türkiye'de Demografik Gelişmelerin Sonuçları ve Yaşlılıkta Bakım Problemi: Geleneksel Derleme
The Consequences of Demographic Developments in Türkiye and the Care Problem in Old Age: Traditional Review
Turkiye Klinikleri J Gerontol. 2022;1(1):9-19
doi: 10.5336/jgeront.2022-88300
Makale Dili: TR
Tam Metin
Ücretsiz Erişim
ÖZET
Türkiye'nin nüfus yapısı, demografik dönüşüm süreci içinde hızla değişmektedir. Doğumda beklenen yaşam süresinin artışı ve yaşlılık dönemine yeni yaşam yıllarının eklenişi, yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranını hızla artırmaktadır. Yaşlıların çoğalması, yaşam koşullarında sağlanan iyileşmelerin sonucudur. Uzayan yaşlılık dönemi, yaşlılar için bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. İleri yaşlarda giderek daha fazla kişi bakıma muhtaç hâle gelmekte; bu durum, yaşlılar kadar ailelerini de olumsuz etkilemektedir. Bakıma muhtaçlık riski, kaygı verici yaşlılık sorunlarından biridir. Sağlığın bozulması ve hastalığın ortaya çıkması her zaman bakıma muhtaçlıkla sonuçlanmaz. Benzer şekilde, yalnızca yaşın ilerlemesi de bakıma muhtaçlık nedeni değildir. Dolayısıyla yaşlanmayı, hastalık ve bakıma muhtaçlık kategorilerine indirgemeden, yaşlanma sürecini iyileştirmeye yönelik girişimler devam etmelidir. Ancak bakıma muhtaçlık ortaya çıktığında, bakımın, bireyin onuru ve refahını koruyacak, ailesinin ve sosyal çevresinin desteklenmesini sağlayacak özelliklerde olması önemlidir. Bunun insani, ahlaki ve dinî anlamlarının yanı sıra medeni, iktisadi ve siyasi anlamları vurgulanmalıdır. Bakıma muhtaçlık, sosyal refahı sağlama ve sosyal eşitsizlikleri ortadan kaldırma işlevlerini yüklenmiş sosyal devletlerin bir sorunudur ve bu sorun, ülkemizde giderek büyümektedir. Bu sorunun, bakıma muhtaç kişi ve bakım verenlerle birlikte kapsamlı bir şekilde ele alınarak sistemli ve kalıcı çözümler üretilmesi, demografik gelişmelere göre artık bir zorunluluktur. Türkiye yaşlanmaktadır, 2023 yılında 100. yaşını dolduracak ve 'asırlık' bir devlet olacaktır. Yaşlanan Türkiye'nin yaşlılığın önemli sorunlarından biri olan bakıma muhtaçlığa yönelik etkin sosyal politikalara ihtiyacı her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle demografik gelişmelerin yaşlılığa ilişkin sonuçları incelenmekte; ardından, yaşlılık ve yaşlılıkta bakıma muhtaçlık konusu ele alınmaktadır. Bakım problemi ve spesifik olarak yaşlı bakımının farklı boyutları tartışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Nüfus dinamikleri; yaşlı; bakım standardı
Türkiye'nin nüfus yapısı, demografik dönüşüm süreci içinde hızla değişmektedir. Doğumda beklenen yaşam süresinin artışı ve yaşlılık dönemine yeni yaşam yıllarının eklenişi, yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranını hızla artırmaktadır. Yaşlıların çoğalması, yaşam koşullarında sağlanan iyileşmelerin sonucudur. Uzayan yaşlılık dönemi, yaşlılar için bazı riskleri de beraberinde getirmektedir. İleri yaşlarda giderek daha fazla kişi bakıma muhtaç hâle gelmekte; bu durum, yaşlılar kadar ailelerini de olumsuz etkilemektedir. Bakıma muhtaçlık riski, kaygı verici yaşlılık sorunlarından biridir. Sağlığın bozulması ve hastalığın ortaya çıkması her zaman bakıma muhtaçlıkla sonuçlanmaz. Benzer şekilde, yalnızca yaşın ilerlemesi de bakıma muhtaçlık nedeni değildir. Dolayısıyla yaşlanmayı, hastalık ve bakıma muhtaçlık kategorilerine indirgemeden, yaşlanma sürecini iyileştirmeye yönelik girişimler devam etmelidir. Ancak bakıma muhtaçlık ortaya çıktığında, bakımın, bireyin onuru ve refahını koruyacak, ailesinin ve sosyal çevresinin desteklenmesini sağlayacak özelliklerde olması önemlidir. Bunun insani, ahlaki ve dinî anlamlarının yanı sıra medeni, iktisadi ve siyasi anlamları vurgulanmalıdır. Bakıma muhtaçlık, sosyal refahı sağlama ve sosyal eşitsizlikleri ortadan kaldırma işlevlerini yüklenmiş sosyal devletlerin bir sorunudur ve bu sorun, ülkemizde giderek büyümektedir. Bu sorunun, bakıma muhtaç kişi ve bakım verenlerle birlikte kapsamlı bir şekilde ele alınarak sistemli ve kalıcı çözümler üretilmesi, demografik gelişmelere göre artık bir zorunluluktur. Türkiye yaşlanmaktadır, 2023 yılında 100. yaşını dolduracak ve 'asırlık' bir devlet olacaktır. Yaşlanan Türkiye'nin yaşlılığın önemli sorunlarından biri olan bakıma muhtaçlığa yönelik etkin sosyal politikalara ihtiyacı her geçen gün artmaktadır. Bu çalışmada, öncelikle demografik gelişmelerin yaşlılığa ilişkin sonuçları incelenmekte; ardından, yaşlılık ve yaşlılıkta bakıma muhtaçlık konusu ele alınmaktadır. Bakım problemi ve spesifik olarak yaşlı bakımının farklı boyutları tartışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Nüfus dinamikleri; yaşlı; bakım standardı
ABSTRACT
The population structure of Türkiye has been changing rapidly in the process of demographic transformation. The increase in life expectancy at birth and the addition of new life years to old age rapidly increase the proportion of the elderly population. The increasing number of the elderly results from the improvements provided in living conditions. The prolonged aging period leads to some risks for the elderly. In advanced ages, more people become in need of care, which adversely affects their families as well. The risk of need for care is one of the worrisome old age problems. Deterioration of health and emergence of disease do not always result in need for care. Similarly, aging is not the only reason for needing for care. Therefore, the attempts to improve the aging process should be carried on without reducing the aging to disease and care categories. However; when the need of care arises, it is important the care to be of such characteristics as protecting the honor and well-being of the individual and supporting the family and social environment. Its humanistic, moral, religious, civil, economic and political meanings should be emphasized. The need for care is a problem of the social state and has been growing increasingly. According to demographic developments, it is a necessity to deal with this problem comprehensively together with the people in need of care and caregivers and to produce systematic and permanent solutions. Türkiye is getting older, it will turn 100 in 2023 and it will be a 'centenarian' state. The need for effective social policies towards the need for care, one of the important problems of aging, is increasing day by day in aging Türkiye.
Keywords: Population dynamics; aged; standard of care
The population structure of Türkiye has been changing rapidly in the process of demographic transformation. The increase in life expectancy at birth and the addition of new life years to old age rapidly increase the proportion of the elderly population. The increasing number of the elderly results from the improvements provided in living conditions. The prolonged aging period leads to some risks for the elderly. In advanced ages, more people become in need of care, which adversely affects their families as well. The risk of need for care is one of the worrisome old age problems. Deterioration of health and emergence of disease do not always result in need for care. Similarly, aging is not the only reason for needing for care. Therefore, the attempts to improve the aging process should be carried on without reducing the aging to disease and care categories. However; when the need of care arises, it is important the care to be of such characteristics as protecting the honor and well-being of the individual and supporting the family and social environment. Its humanistic, moral, religious, civil, economic and political meanings should be emphasized. The need for care is a problem of the social state and has been growing increasingly. According to demographic developments, it is a necessity to deal with this problem comprehensively together with the people in need of care and caregivers and to produce systematic and permanent solutions. Türkiye is getting older, it will turn 100 in 2023 and it will be a 'centenarian' state. The need for effective social policies towards the need for care, one of the important problems of aging, is increasing day by day in aging Türkiye.
Keywords: Population dynamics; aged; standard of care
REFERANSLAR:
- Schenda R. Das Elend der Alten Leute: Informationen zur Sozialgerontologie für die Jüngeren. 1. Aufl. Düsseldorf: Patmos Verlag; 1972.
- Prahl HW, Schroeter K. Soziologie des Alterns. Paderborn, München, Wien, Zürich: Schöningh; 1996.
- Rott C. Demographie des hohen und sehr hohen Alters. In: Kruse A, Martin M, eds. Enzyklopädie der Gerontologie. Alternsprozesse in Multidisziplinärer Sicht. 1st ed. Bern, Göttingen, Toronto, Seattle: Verlag Hans Huber; 2004. p.51-65.
- Görres S, Nachtmann J. Alter, Wohnen und Technik-Die Zukunft hat begonnen. Institut für Public Health und Pflegeforschung ipp info. 2010; Ausgabe 08, Winter 2009/2010, 1-2. [Link]
- Tufan İ. Yaşlılıkta Bakıma Muhtaçlık ve Yeni Bir Bakım Kültürü. Sosyal Bakım Sigortası: Demografik Değişimlerin Yarattığı Bir Sorun ve Tartışmaya Açık Bir Konsept. 1. Baskı. Antalya: Geroyay Yayınları; 2006.
- Duyar İ. İnsanda Yaşlılığın evrimi [Evolution of the human senescence]. Turkish Journal of Geriatrics. 2005;8(4):209-14. [Link]
- Türkiye İstatistik Kurumu [İnternet]. İstatistiklerle Yaşlılar, 2020. [Erişim tarihi: 22 Aralık 2021]. Erişim linki: [Link]
- Tufan İ. Gerontolojiye Hazırlık: Perspektifler, Teoriler, Yöntemler Üzerine Ön Bilgi. 1. Baskı. Ankara: Nobel Yayınevi; 2020. p.13-57.
- Türkiye İstatistik Kurumu [İnternet]. Nüfus Projeksiyonları, 2018-2080. [Erişim tarihi: 22 Aralık 2021]. Erişim linki: [Link]
- Gürsoy Çuhadar S. Türkiye'de demografik dönüşüm ve aktif yaşlanma ilişkisi: Kocaeli örneği. [Doktora tezi]. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi; 2019. Erişim tarihi: 21 Aralık 2021. Erişim linki: [Link]
- Türkiye İstatistik Kurumu [İnternet]. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2020. [Erişim tarihi: 22 Aralık 2021]. Erişim linki: [Link]
- Aysan MF. Türkiye'nin demografik dönüşümü ve yeni meydan okumalar. Sunar L, editör. Türkiye'de Toplumsal Değişim. 1. Baskı. İstanbul: Nobel Yayınevi; 2014. p.67-87.
- Wahl HW, Tesch-Römer C. Einführende überlegungen zu einer angewandten gerontologie. Wahl HW, Tesch-Römer C, eds. Angewandte Gerontologie in Schlüsselbegriffen. 1. Aufl. Stuttgart: Kohlhammer Verlag; 2000. p.3-11.
- Tufan İ. Langlebigkeit in der Türkei. Empirische Befunde Gerontologisch Interpretiert. 1st ed. Heidelberg: Springer VS; 2019. [Crossref]
- Dinkel R. Demographische Alterung: Ein Überblick unter besonderer Berücksichtigung der Mortalitätsentwicklungen. In: Baltes P, Mittelsraß J, eds. Zukunft des Alterns und gesellschaftliche Entwicklung. 1. Aufl. Berlin, New York: Walter de Gruyter; 1992. p.62-94.
- Jasper BM. Gerontologie: Lehrbuch Altenpflege. 1. Aufl. Hannover: Vincentz Verlag; 2002.
- Tufan İ. Antik Çağ'dan Günümüze Yaşlılık ve Yaşlanma. 1. Baskı. Ankara: Nobel Yayınevi; 2016. p.51-67, 183.
- Kanowski S. Gesundheit und krankheit im alter. In: Oswald W, Herrmann W, Kanowski S, Lehr U, eds. Gerontologie. Medizinische, Psychische und Sozialwissenschaftliche Grundbegriffe. 2nd ed. Stuttgart, Berlin, Köln: Kohlhammer; 1991. p.227-82.
- Kocabaş F, Kol E. Almanya ve Türkiye'de karşılaştırmalı olarak bakım hizmetleri: Türkiye'de bakım sigortası kurulmasına yönelik bir öneri [Comparative Study on Care Services in Turkey and Germany: A Proposal For the Care Insurance in Turkey]. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;20(4):283-310. [Crossref]
- Ağören V. Bakım sigortası ve Türkiye için model önerisi [Long-term care insurance and proposing a model for Turkey]. Sosyal Güvence Dergisi. 2017;12(6):1-26. [Link]
- Tufan İ. Bakım Teknikerinin El Kitabı. 1. Baskı. Ankara: Nobel Yayınevi; 2020.
- Müller CW. Klient als kunde. In: Braun B, Schmidt R, eds. Entwicklung einer lebensweltlichen Pflegekultur. 1. Aufl. Regensburg: Transfer; 1997. p.53-65.
- Meehan EJ. Praxis des Wissenschaftlichen Denkens. Ein Arbeitsbuch für Studierende. 1. Aufl. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt Verlag; 1995.
- Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler bakanlığı, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni, 2021. Erişim tarihi: 20 Aralık 2021. Erişim linki: [Link]
- Backes GM, Clemens W. Lebensphase Alter: Eine Einführung in die Sozialwissenschaftlcihe Alternsforschung. 4th ed. Weinheim, Basel: Beltz/Juventa; 2013.
- Adak N. Yaşlıların Gayri Resmi Bakıcıları: Kadınlar. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 2003;5(2). [Link]
- Tamer MG. Yaşlı hastalarına bakım veren kadınların deneyimleri ışığında "evde bakım hizmetinin" değerlendirilmesi [An evaluation of "home care services" based on experience female caretakers with their eldery patients]. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD). 2017;26:157-86. [Link]
- Gelmez ÖSÖ. Ailevileştirilen bakımın kürek mahkûmları: evde bakım uygulaması kapsamında bakım veren kadınların deneyimleri [The convicts of familialized care: experiences of care giver women within the home care practice]. Fe Dergi. 2015;7(2):59-71. [Crossref]
- Ulusal F, Tiryaki S, Demirdaş FB, Kaleli I, Tufan İ. Yaşlılık sorunları ve çözüm önerileri. Şahin DS, editör. Etik Yönleriyle Yaşlılık ve Yaşlanma. 1. Baskı. Ankara: Ekin Yayınevi; 2020. p.69-91.
- Akyar I, Dionne-Odom JN, Bakitas MA. Supporting family caregivers of Turkish elders: a systematic review. Journal of Hospice & Palliative Nursing. 2016;18(3):256-67. [Crossref]
- Urfalıoğlu F, Altaş D, Yıldırım İ. İstanbul'da Yaşlı Nüfusun Demografik Yapısı ve Yaşlılık Algısı Araştırması. İstanbul: İBB Basımevi; 2008.
- Karakuş B. Türkiye'de Yaşlılara Yönelik Hizmetler ile Bu Hizmetlere İlişkin Kurumsal Yapı ve Mevzuat: Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının Yaşlılara Yönelik Hizmetleri. Yanardağ U, Yanardağ MZ, editörler. Yaşlılık ve Sosyal Hizmet. Ankara: Nika Yayınevi; 2019. p.263-303.
- Karaca, NG. Uluslararası ilke ve standartlar bağlamında yaşlı hakları ve sosyal hizmet uygulamaları [Elderly rights and social service practices in the context of ınternational principles and standard]. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi. 2019;9(2):255-74. [Crossref]
- Schaeffer D, Wingenfeld K. Pflegerische versorgung alter menschen. Kruse A, Mike M, eds. Enzyklopädie der Gerontologie. Alternsprozesse in Multidisziplinärer Sicht. 1st ed. Bern, Göttingen, Toronto, Seattle: Huber; 2004. p.477-90.
- Yıldızalp M. Evde bakım yardımı alanların sayısı 500 bini geçti. Anadolu Ajansı. 27 Mayıs 2018. [Link]
- Wahl HW, Heyl V. Gerontologie: Einführung und Geschichte. 1st ed. Stuttgart: Kohlhammer; 2004. p.119.
- Weber M. Wirtschaft und Gesellschaft. 5th ed. Tübingen: Mohr Verlag; 1976 [1921].
- Kocakoç N. Türk hukukunda yaşlı hakları [Yüksek lisans tezi]. İzmir: İzmir Üniversitesi; 2015. Erişim tarihi: 22 Mart 2022. Erişim linki: [Link]
- Çalık Göçümlü B. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 'bakım sigortası' modelini masaya yatırdı. Anadolu Ajansı. 12 Şubat 2021. [Link]
.: İşlem Listesi